Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Gauja
[ 500 ]Gauja, rz., po łotewsku Gauj-Aa (Govia po łacinie, po niem. Aa), rz. przymorska Baltyku, ma źródła w okolicach Serben z kilku jezior, płynie kręto od wschodu głównie ku połud. zachod., pomijając Adził-Adzet (po łotewsku Gaujas-Pillis), następnie Włodzimierzec (Wolmar), Kiesię (Wenden), Sigguldę (Segewold), Turajdę (Treidonn) naprzeciw leżącą. — Niedaleko ujścia swego wykręca się ku północy i wpada pod Czarnikowem do zatoki ryskiej. Długość jej biegu zajmuje z zakrętami około 76 mil w prostym kierunku. Zbiegłszy z wierzchowisk wysoczyzny liwońskiej, pogłębia się jej koryto znacznie i odmełło górską dolinę, która miejscami przestronne czyni zakolenia, odsłaniając szczególniej na średnim biegu tej rzeki, mianowicie około Kiesi, Sigguldy, Turajdy i Kremonu, górskie widoki i malownicze zabrzeża wyższego poziomu. Brzegi jej są tu skaliste, zjeżone pokładami wapieni. Poniżej Kremonu wstępuje w kraj piaszczysty, równy i podmokły; w pobliżu jej ujścia znajdują się przymorskie jeziora; jest spławną. Wody, które uprowadza, są donośne, jeziorne; krótsze jej przytoki mają charakter strug górskich, lubo po największej części z jeziór biorą początek. Dorzecze jej rozłożyło się bardzo wąskim pasem na zachod. stokach wysoczyzny liwońskiej. Od prawego brzegu wpada do niej potok Brese, płynący z jeziora od Pebalgi; następnie Tyrsa, która także ma swe źródła w pobliżu Pebalgi a ujście naprzeciw Aahof, dalej Pilaup, Wajdawa (Waidau) z osobna zaś Baltingen i Blingsna, w połączeniu z Czarnym Potokiem (Schwarzbach), Sienna z Dunne i Poch z Pekin, które poniżej Nowego Adziła (Gaulas-Pillis) do niej uchodzą. — Wajdawa jest najznaczniejszą rzeczką wpadającą do Gaui a wraz z swymi dopływami bierze ona początek na wierzchowiskach wysoczyzny Hunhofskiej, która jest jedną częścią wysoczyzny liwońskiej. Do Gaui wpada Bresel powstająca ze strug Stansk-Uppe i Pipper-Uppe, do Bressel uchodzi Nabba, która ma źródło w okolicy Hochrozen a ujście pod Turajdą. Z lewego brz. naprzód uchodzą do Gaui Ila z Irsiną, poniżej Wodoga, następnie Wisle, a następnie źaś Palia w połączeniu z Rousą i Warenn od Rutenberga i Ramikieńskich bagien płynące, ujście ich nawprost Rudinga; dalej Wige z Kannultem a następnie Abel. Źródło tej rzeczki w pobliżu poprzedzających, ujście powyżej Włodzimierca. Dalej Ranna (Rawna, Rauna) ma źródła w pobliżu poprzedzających, płynie po pod Ronnenburg (Romberg, Raunas-Pillis) wpada powyżej Kiesi; następnie wpada Ligat a w końcu Ammat, która nastaje powyżej Szujen (Skujena) a uchodzi poniżej Kiesi. Od ujścia Wajdawy połączonej z Czarnym Potokiem, jest Gauja żeglowna. W. Pol.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|