szyły ziemię bielską, niegdyś perłę województwa podlaskiego. Po drugim rozbiorze, B. dostał się Prusom; 1807 przeszedł pod panowanie Rossyi, wcielony do obwodu białostockiego a 1842 do gub. grodzieńskiej, w której naówczas do powiatu bielskiego włączono też powiat drohiczyński. Do podźwignięcia B. z gruzów po wojnach książąt ruskich przyczynił się wiele Gasztold wojewoda trocki. Dotąd jest w B. ratusz z XV w. W pobliżu góra Zamkowa ze śladami zamku (zniszczonego 1563 roku od pioruna), w którym często przebywali królowie polscy, udając się na łowy do puszczy białowieskiej. Był też B. jakiś czas starostwem. B. posiada dziś z cenniejszych gmachów pięknie utrzymywaną farę, wspomniany ratusz, szpital, więzienie, gimnazyum męskie, progimnazyum i seminaryum pedagogiczne. W d. 1 stycznia 1878 liczył 5810 mk. t. j. 2756 męż., 3054 kob.; w tej liczbie 3968 izr., 940 prawosł., 895 katol. i 7 ewang. Jarmarków miewa do roku 8. W B. ur. się i umarł Józef Jaroszewicz, autor „Obrazu Litwy.“ Par. kościół katol. w B. pod wezw. Narodz. N. M. P. i ś. Mikołaja, z muru wzniesiony 1780 przez parafian. Na cmentarzu kaplica. Parafia katol. dekanatu bielskiego liczy dusz 4050. Dekanat bielski w pow. t. n. składa się z 20 parafij: Boćki, Brańsk, Drohiczyn, Wyszki, Łubin, Pobikrów, Topczewo, Bielsk, Ciechanowiec, Dołubów, Domanowo, Granne, Narew, Ostrożany, Perlejewo, Rutka, Siemiatycze, Śledzianowo, Strabla i Winna (dawniej 25 t. j. prócz powyższych: Sadów, Niemirów, Mielnik, Kleszczele i Dziatkowicze). Wiernych liczy 49,753. Pow. bielski gub. grodzieńskiej zajmuje według Strelbickiego 3130 w. kw. a według urzędowych danych 325625 dzies., z czego przypada 14520 dzies. na własność rządową a 37086 ogółem na lasy. Ludności ma 122041 t. j. 39 na 1 w. kw. Stosunek wyznań łatwo oznaczyć, biorąc powyższą cyfrę katolików dekanatu bielskiego (który się rozciąga na cały powiat) i wiedząc, że izraelitów liczono tu 1857 roku 11616 a ewangelików 249. W tymże roku liczono włościan mężczyzn 11024, obywateli ziemskich 229. Ludność prawosławna ma w pow. bielskim trzy dekanaty: bielski, drohiczyński i kleszczelski; w bielskim było 1857 r. 16 parafij i 27000 wiernych. Izraelici mieli w powiecie 4 synagogi i 18 domów modlitwy (tegoż roku). Dzieli się powiat bielski na 4 stany (zarządy policyjne): B., Brańsk, Ciechanowiec i Siemiatycze; gmin liczy 15 (w 1857 miał gmin 11, wsi 230). R. 1878 było w powiecie fabryk sukna 15 z produkcyą roczną na 662723 rs.; browarów 8, z prod. 16750 rs.; garbarni 3, z prod. 1095 rs.; fabryka miodu 1, z produkcyą 425 rs. Co do powierzchni gruntu, to wzgórza znajdują się w półn. części powiatu nad Narwią i ku półn.-wsch. od Bielska. Na prawym brzegu Łoknicy na półn. od wsi Miękisz jest wyżyna zwana „Wałem,“ na lewym zaś brzegu tej samej rzeki t. z. „góry Książęce.“ Niziny zajmują połud. część powiatu, mianowicie też koło Ciechanowca i Drohiczyna; równiny koło Bielska (błota bielskie), Orli, Bociek, Brańska. Między Kleszczelami a wsią Czerepki równina piaszczysta, bezwodna. Rzeki główne Bug i Narew, z dopływami: Łoknica, Orlanka, Liza (Narwi) i Nurzec (Bugu). Jeziór większych niema, błota nad Narwią, Orlanką, Nurczykiem, Nurcem, oraz między Narwią i Lizą. Główne zajęcie mieszkańców rolnictwo. Gleba najlepsza na pograniczu Królestwa. Około 1857 obliczano wysiew: żyta 24099 czetw.; pszenicy 5131; jęczmienia 6765; owsa 15310; grochu 3065; prosa 670; kartofli 18512. Sprzęt zaś: żyta 120,495; pszenicy 30,786; jęczmienia 27060; owsa 61,240; grochu 9,195; prosa 10,050; kartofli 166,878. Ogrodnictwo pięknie rozwinięte. Łąki najlepsze nad Nurcem, Bugiem, Orlanką, Białą, Łososną i Bronką. Największy jarmark w powiecie w mieście Ciechanowcu 11 kwiet. (na konie). O samem mieście B. czyt. Bibl. Warsz. 1867, IV i 1868, I. F. S.
Bielsk, 1.) wś kozacka, pow. zieńkowski gubernii pułtawskiej, ma 4312 mk. 2.) B., ob. Biełyj.
Bielsk, 1.) wś włośc., pow. toruński, par. Kowalewo, ma 2608 mórg rozl., 54 dm., 421 mk., 176 kat. Do B. należą Bielskie Budy i Bielskie Krodunki, par. Wielkołąka, 457 m. rozl., 10 dm., 75 mk., 55 kat. 2.) B., wieś szlach., pow. kwidzyński, par. Piaseczno, st. poczt. Czerwińsk, ma 2199 m. rozl. (1522 ornej, 443 lasu), 15 dm., 296 mk., 221 kat., gorzelnię. 3.) B., niem. Boelzig (Kętrz. pisze Boelsk), wś włośc., pow. człuchowski, par. i st. poczt. Koczała, ma 3493 m. rozl., 46 dm., 387 mk., 151 katolików (którzy tu są po większej części Niemcy). J. B.
Bielsk, ob. Bielsko.
Bielsk. Pod tą nazwą Enc. Org. opisuje rzekę Białkę (ob.) w pow. skierniewickim i rawskim.
Bielska, rz. opisana w Enc. Orgelbr. (t. III 424 str.), nie istnieje w rzeczywistości a w opisanym tam kierunku płynie rzeka Czarna, której bieg, choć także błędnie, opisuje taż Enc. pod wyrazem Czarna. Ta ostatnia przyjmuje mały strumyk, zwany podobno Bieliczką (Por. map. woj. top. Król., (XIX-B).
Bielska struga, kol., pow. chojnicki, niedaleko Tucholi, par. Polski Cekcyn, ma 224 m. rozl., 4 dm., 46 mk., 38 kat.
Bielska wola, wś, pow. piotrkowski, gm. Łęczno, par. Sulejów. W 1827 r. było tu 16 dm. i 131 mk.
