„Pamiętn. Tow. przyj. Nauk w Poznaniu“ 1860 str. 361). Po śmierci Mikołaja Rudego, pierwszego książęcia na Birżach, syn jego Krzysztof I, zakładając zamek obronny, pragnął podnieść i mko Birże i dlatego mu nadaje prawo magdeburskie, swobody i przywileje oraz 60 włók ziemi, wynosząc je przez to na stopień miasta. W r. 1589 otrzymało ono na to od kr. Zygmunta III przywilej potwierdzający. Przywileje miasta po najściach szwedzkich Władysław IV nanowo 1644 utwierdza, uwalniając mieszkańców od podatków na lat 12. Ale liczne najścia nieprzyjaciół, skierowane na Birże jako na narożny szaniec obrony granic Litwy, niszcząc wszystko ogniem i mieczem doprowadziły miasto do upadku. Nawet sądy domowe w r. 1817 zniesione zostały, księgi przeniesiono do sądu powiatowego w Poniewieżu, a ogólny zarząd miasta oddano dziedzicowi dóbr birżańskich. B. leżą o 63 wiorst od Poniewieża. Cerkiew prawosławna 1, kościół katolicki murowany, powyżej juz wzmiankowany, wraz z drewnianą kaplicą na cmentarzu, zbór ewangielicki wspaniały, z muru na nowo wzniesiony, kościół luterski, w r. 1638 naprzód z drzewa zbudowany a obecnie murowany, 4 drewniane synagogi, domów 536, z których 400 żydowskich, kramów żydowskich 42, szkół chrześciańskich 3, ewangelicka, luterska i włościańska. Ta ostatnia, założona przez fundatora ordynacyi hr. Jana Tyszkiewicza, liczyła uczniów 150 i trwała do roku 1863. Apteka 1, garbarnie 3 i wielu rzemieślników. Mieszkańców płci obojga do 3000. Jarmarki 3 do roku. Główne tu jest siedlisko ewangelików na Litwie. W r. 1815 cesarz Aleksander l przejeżdzał przez B., które już w r. 1811, gdy ks. Dominik Radziwiłł znaczną część swych dóbr wyprzedać postanowił, nabyte zostały przez jednego z licznych jego wierzycieli Józefa Tyszkiewicza. W 1816 ukazem cesarskim ustanowioną została w Wilnie tak zwana komisya Radziwiłłowska, dla rozpatrzenia powikłanych interesów i urządzenia dóbr małoletniej ks. Stefanii, córki ks. Domika. Wówczas to wytoczony został wespół z innemi i z Michałem Tyszkiewiczem, synem Józefa, ówczesnym właścicielem Birż, proces o dobra birżańskie, który dopiero r. 1844 w taki sposób ukończony został, że dziedzictwo na Birże synowi nieżyjącego już wówczas Michała, Janowi Tyszkiewiczowi, późniejszemu założycielowi ordynacyi birżańskiej, ukazem cesarskim przyznane zostało. Tenże hr. Jan Tyszkiewicz, założyciel ordynacyi, w 1862, gdy objął dobra birżańskie z działu mu przypadłe, założył w pobliskim Ostrowiu rezydencyą i miejsce to pięknym pałacem przyozdobił. Pałac ten, stawem od miasteczka Birż oddzielony, zawiera cenne zbiory naukowe i bibliotekę przed 20 laty od Michała Borcha zakupioną. W zbiorze rękopisów odznaczają się starosławiański latopisiec z epoki Samozwańców i metryka korespondencyi Jędrzeja Opalińskiego z r. 1582. Do tegoż oddziału rękopisów wcielone zostały papiery po-Radziwiłłowskie, z dobrami birżańskiemi żadnej niemające styczności. W bibliotece znajduje się tomów około 5000, oraz zbiory archeologiczny, etnograficzny i ornitologiczny. Zasługują równiez na uwagę: gabinet fizyczny tudzież zbiór rzeźb marmurowych i malowideł, zdobiących sale, biblioteki i pokoje mieszkalne. (Teka Wileńska „O zamkach“ Dr. Ludkiewicza; monogr. „Birże“ E. Tyszk. Petersburg, r. 1869 str. 168 in 8-vo; „Starożytna Polska“ III, 453–459; Siemienow Słownik geogr.—stat. I, 259. Ten ostatni co do obszaru Birż nader błędne podaje cyfry).
Birże, pow. poniewieski, st. poczt., połączona traktem z Poniewieża (wiorst 62) na Poswol (w. 26) i Pompiany (w. 40). Od Kowna w. 193 i pół.
Birżule, jez. w pow. telszewskim, 6 w. dł., do 4 w. szer., daje początek rzece Wyrwicie, przyjmuje strumienie Guszrę, Gowiją i Nikocze.
Birżuny, włość niegdyś lenna Brzozowskich, pow. nowoaleksandrowski, gub. kowieńska, parafia sołocka, dziś własność rządowa.
Birżyniany, dwór prywatny w powiecie szawelskim, nad Wyrwitą, o 8 wiorst od Szawel.
Bischburg, Bischofsburg (ob.)
Bischdorf, ob. Biskupice i Biskupiczki.
Bischdorf (niem.), dobra, pow. reszelski, ze st. p., 150 mk.
Bischke, ob. Byszki.
Bischofsburg, ob. Biskupiec na Warmii.
Bischofskoppe, ob. Biskupia kopa.
Bischofsheide, ob. Biskupice.
Bischofstein, ob. Bisztynek.
Bischofsthal, ob. Tuczkowo, Tuszkowo.
Bischofswalde, ob. Biskupnica i Kiełpinek.
Bischofswerder, ob. Biskupiec (na Oberlądzie).
Bischwalde, ob. Biszwałd.
Bischwitz, ob. Biskupice.
Bise, ob. Pyża.
Bisenz, ob. Bzeniec.
Biska Wólka, ob. Biszcza.
Biskowice (z przys. Rudno), wieś, powiat samborski, nad Strwiążem, o pół mili na północ od Sambora, przy kolei żelaznej Naddniestrzańskiej, między Nadybami a Samborem. Przestrzeni posiadłość większa obejmuje roli ornej 672, łąk i ogrodów 54, pastwisk 114 m.; posiadłość mniejsza roli ornej 1496, łąk i ogr. 354, pastwisk 335 m. Ludności rzym. katol.
