[ 557 ]
On sempre alegas la literaturo e la tradiciono di Esperanto por repulsar omna chanji. Sed quo esas tradiciono di 20 yari admaxime, qua cetere esas nur la tradiciono di kelka autori, certe bona, sed ne senerora od nepekiva ? On plendas ofte, ke en la naturala lingui on ne povas facar la perfektigi o simpligi necesa, nek emendar lia difekti, pro ke on devas respektar lia literaturo e lia tradiciono de multa yarcenti. E juste pro to multi deziras ed aceptas fervore linguo internaciona artificala, en qua on esas libera obedyar la logiko e la raciono. Nu ! apene tala linguo existas e komencas esar praktikata, trovesas ja konservemi qui dicas : Ne tuchez ol, nam ol havas sa « spirito », sa tradiciono, sa [ 558 ]literaturo ! Lor la progresemi respondos : Ne valoris ya la peno krear linguo « artificala », por retrovar en ol la sama barili e kateni, kam en nia tale dicita « naturala » lingui ! On komprenas, ke en la latina on devas respektar la linguo di Virgilius e Cicero, sed on ne devas postular, ke on same respektez la linguo di Zamenhof e di sa unesma dicipli ! Tradiciono po tradiciono, ni preferas la latina, plu longa, ed anke (audacez ni dicar !) plu gloryoza !
Cetere, en ta tante prizata literaturo trovesas, segun « fidela » Esperantisti, multa malbona exempli, multa verki quin esus plu bona supresar od ne lektar, multa mem tute rigretinda o nelektebla ! Me konocas tre bona Esperantisto qua ne povis lektar La Rabistoj sen la germana texto di Schiller ! A quo servas tala traduki ? Tala literaturo ne esas do tanta trezoro, ke on devus ol konservar po omna prezo. Omnasupoze, irge quanta esas la valoro di ca literaturo, se on devas ultempe perfektigar la linguo, plu bona esas nun kam plu tarde : nam la literaturo povas nur kreskar, la tradiciono fortijar, e precipue la nombro di l’adepti grandijar, tale ke, se irga reformo esas malfacila e poke malutila nun, omna reformo esos plu tarde tute ne posibla ; adminime ol kustos multe plu granda preco e multe plu grava sakrifiki. La vera amiki di Esperanto konkluzas do : quante plu frue, tante plu bone !