Reis, pòis de mi chantatz

by Lo Dalfin

Razon

Cant la patz del rei de França se fetz e del rei Richart, si fo fachs lo cambis d'Alvèrnhe e de Caercin ; qu’Alvèrnhes si èra del rei Richart e Caercins del rei de França, e remàs Alvèrnhes al rei de França e Caercins a'N Richart. Dont lo Dalfins e sos cosins lo coms Gui, qu'èron senhor d'Alvèrnhe e comte, fóron mout trist et irat per çò que'l reis de França lor èra tròp vezins. E sabían qu'el èra cobés et avars e de mala senhoria ; e si fon el, que, tant tòst com el ac la senhoria, el comprèt un fòrt castèl en Alvèrnhe, que a nom Nonede, e tòlc Uçoire al Dalfin, que èra uns rics borcs.

E si tòst com En Richarts fo tornats a la guèrra ab lo rei de França, En Richarts si fo a parlament ab lo Dalfin et ab lo comte Guion, son cosin del Dalfin ; e si lor remembrèt los tòrts que'l rei de França fazia e com el los mantenria : se li volíon valer e revelar-se contra’l rei de França, el lor daria cavalièrs e balestièrs e denièrs a lor comandament. Et ilh, per los grants tòrts que'l reis francés lor fazia, si crezèron los dichs d'En Richart e salhíron a la guèrra contra lo rei de França.

E tant tòst com En Richarts saup que'lh dui comte d'Alvèrnhe, lo Dalfins e'l coms Guis, sos cosins, èran revelat contra'l rei de França, el pres trèvas ab lo rei de França et abandonèt lo Dalfin e'l comte Guion, e si sen passèt en Engletèrra. E'l reis de França si fetz sa grant òst e venc en Alvèrnhe e mes a fuòc et a flama tota la tèrra del Dalfin e del comte Guion e tòlc-lor borcs e vilas e castèls. E com ilh víron qu'ilh no'i's podíon defendre del rei de França, si préiron trèvas ab lui a .V. mes e si ordenèron que'l coms Gui se n'anès en Engletèrra saber si En Richarts lor ajudaria, si com el lor avia jurat e promés. E'l coms Guis se n'anèt lai en Engletèrra ab .X. cavalièrs. En Richarts lo vi mal e'l receup mal e mal l’onrèt, e no'lh donèt ni cavalièr ni sirvent ni balestièr ni aver. Dont el se'n tornèt paubres e dolents e vergonhós.

E tant tòst com fo tornats en Alvèrnhe, lo Dalfins e'l coms Gui se n'anèron al rei de França e si s'acordèron ab el. E cant se fóron acordat, la trèva del rei de França e d'En Richart si fo fenida. E'l reis francés aünèt sa grant òst et entrèt en la tèrra del rei Richart e pres vilas et ars e borcs e castèls. E cant En Richarts auzí aquest fach, si venc adès e passèt de çai mar. E tant tòst com el fo venguts, el mandèt dizent al Dalfin et al comte Guion que'lh li deguésson ajudar e valer, que la trèva èra fenida, e salhir a la guèrra contra'l rei de França, et ilh no'lh en féiron nient.

E'l reis Richarts, cant auzí que ilh no'lh volíon ajudar de la guèrra, si fetz un sirventés del Dalfin e del comte Guion, el cal remembrèt lo sagrament que'l Dalfins e'l coms Gui avían fach ad el, e com l'avían abandonat, car sabían que'l tresòrs de Quinon èra despenduts e car sabían que'l reis francés èra bons d'armas e'N Richarts èra vils ; e com lo Dalfins fo larcs e de grant mession e qu'el èra venguts escars per far fòrts castèls ; e qu'el volia saber si'lh sabia bon d'Uçoire, que'l reis francés li tolia, ni s'en prendria venjament, ni tendria soudadièrs. E'l sirventés si comença enaissí : Dalfins, je'us voill deraisnier.

E lo Dalfins si respondèt al rei Richart, en un autre sirventés, a totas las razons qu'En Richarts l'avia arrasonar, mostrant lo sèu drech e'l tòrt d'En Richart, et encusant En Richart dels mals qu'el avia fachs de lui e del comte Guion e de manhts autres mals qu'el avia fachs d'autrui. E'l sirventés del Dalfin si comença enaissí :

Reis, pòis vos de mi chantatz,
trobat avètz chantador.

Autor de la razon non conegut

Coblas

Reis, pòis vos de mi chantatz,
trobat avètz chantador ;
mas tant me faitz de paor,
per qué'm torn a vos forçats,
e plasentièrs vos en so.5
Mas d'aitant vos ocaison :
s'òi mais laissatz vòstres fèus,
no'm mandetz quèrre los mèus.

Qu'èu non soi reis coronats
ni òm de tant grant ricor10
que pòsc' a mon fòrt senhor
defendre mas eretats ;
mas vos, que li Turc felon
teníon mais que leon,
reis e ducs e coms d'Angèus,15
sufrètz que Gisòrs es sèus.

Anc non fui vòstre jurats
e conoissi ma folor ;
que tant caval milsoudor
e tant esterlins pesats20
donètz mon cosin Guion,
çò'm dízon sèi companhon
tostemps segran vòstres trèus
sol tant larc vos tenga Dèus.

Be'm par cant vos diziatz25
qu'èu soli’ aver valor,
que*m laissassetz ses onor,
pòis que bon me laissavatz ;
però Dèus m'a fait tant pro
qu'entre'l Pòi et Albuçon30
Pòsc remaner entre'ls mèus,
qu'èu non soi sèrfs ni Juzèus.

Sénher valents et onrats,
que m'avètz tornat alhor,
si no'm semblès camjador,35
ves vos me'n fora tornats ;
mas nòstres reis de saizon
rent Uçoir e laiss' Uçon ;
e'l cobrars es-me mout lèus,
qu'èu n'ai çai agut sos brèus.40

Qu’èu soi mout entalentats
de vos e de vòstr' amor ;
que'l coms, que'us fetz tant d'onor,
d'Engolmés, n'es gent pagats,
que Tolver e la maison,45
a guiza de larc baron,
li donètz, qu'anc no'us fo grèus,
çò m'a contat uns romèus.

Reis, òi mais me veiretz pro,
que tal dòmna me'n somon50
cui soi tant finament sèus
que tots sos comants m'es lèus.