Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Białe

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 183 ]Białe, ob. Biała.

Białe, 1.) Białłe, wś i folw., gm. Duninów, pow. gostyński, ogólny obszar bez jeziór 1740 mórg (w tem 1198 lasu i 16 m. włościańskich), dwa jeziora rybne zajmują 355 m. Kościół filialny drewniany, gorzelnia murowana nieczynna, pokłady gliny i torfu. W 1827 r. było 24 dm. i 210 mk., obecnie 14 dm. i 280 mk.

2.) B., okolica szlachecka, pow. ostrowski, w gm. Dmochy-Glinki i Kamieńczyk Wielki, par. Czyżew; w obrębie jej znajdują się wioski: B. Goski, B. Zieje, B. Kwaczoły, B. Mysztale, B. Papieże, B. Figle, B. Chorosze. B. Szczepanowice, folwark, własność Bartholdich dawniej, dziś ks. Augusta Wawrowskiego, ogólna przestrzeń 360 morgów ziemi, dobrej, pszennej i w kulturze; zgrabny pałacyk w guście szwajcarskiego szaletu; pięknie utrzymany a rozległy park; z tych wsi Szczepanowice, Chorosze, Figle, Papieże i Zieje leżą w gm. Kamieńczyk Wielki; pozostałe zaś w gminie Dmochy Glinki.

3.) B., wieś, pow. suwalski, gm. Hutta, o 13 wiorst od Suwałk, liczy: 12 domów i 128 mieszk.

Białe, 1.) wielkie dobra w pow. lepelskim, własność hr. Stan. Zabiełły.

2.) B., wieś w pow. mozyrskim, niedaleko jez. Zyd.

Białe, 1.) jez., pow. gostyński, na północ od Gostynina, między wsiami Białe i Gorzewo, [ 184 ]zajmuje 244 morg obszaru, głęb. do 130 stóp. W środku jeziora kępa a w zachodnim końcu wypływa strumień, odprowadzający wody do rzeki Skrwy. Por. Bialskie jezioro.

2.) B., jezioro, pow. sandomierski, we wsi Osieczko nad Wislą, ma 10 m. obszaru.

3.) B. jez., pow. włodawski, pod wsią Okuninką, w pobliżu ujścia Włodawki do Bugu, ma 20 morg rozl. a 6 sąż. głęb.

4). B. jez., pow. włodawski, przy wsi Białka, na połud.-wschód od Parczewa o 15 w. Brzegi lesiste i nizkie, rozległe 21 mórg.

5.) B., jez., pow. augustowski, na póln.-wschód od m. Augustowa, w obrębie gruntów tego miasta, długości z zachodu na wschód 5 i pół wiorsty, szerokości od 300 do 600 sażeni, ogólnej powierzchni 900 m. czyli 3,8 w. kw., głębokie do 70 stóp. W zachodniej swej części łączy się z jeziorem Necko, którego wody mają poziom o 4 st. niżej, we wschodniej zaś z jez. Studzienicznem, wchodzi całe do systemu kanału augustowskiego. Woda miękka, koloru białego. Z ryb poławiają się w niem sumy, szczupaki, okonie, leszczo, płotki, okleje. St. W.

6.) B., jezioro, powiat sejneński, o 6 w. na połud. wschód od Sejn, po za wsią Białowierśnie, ciągnie się na 3 w. od północy ku połud.; szeroki od pół do 1 w.; brzeg wschodni wzgórkowaty, zachodni płaski i nizki, obszaru 90 m., głęb 70 st.

7). B., jez., pow. sejneński, na północ ode wsi Stabieńszczyzna, między Sejnami a Krasnopolem, brzegi wyniosłe, 40 m. obszaru, 60 st. głęb.

8). B., jez., pow sejneński. Leży tuż pod osadą Łoździeje, łączy się przez rzeczkę Połoździejkę z jez. Połoździeje i ma 32 m. obszaru.

9.) B., jez., pow. suwalski, należy do systemu wód jeziora Wigry, ma 313 m. obszaru i 80 st. głębokości.

10.) B., jez., pow. suwalski, w dobrach Czostków, o 2 w. na, półn. wschód od Filipowa, brzeg wschodni lesisty, inne bezleśne, nizkie; łączy się z jez. Przystojne przez strumień. Ma 224 m. obszaru i 42 st. głęb. Br. G.

Białe, 1.) jez. w pow. grodzieńskim, na zachód mka Jeziory, 12 w. dł., 1–2 w. szer., (według Strielbickiego g w. kw. rozl.), brzegi suche, lesiste. Za pośrednictwem strumienia Chomuty łączy się z jez. Mołotniewo, które ze swej strony ma komunikacyą z bardziej północnemi jeziorami Zapurye i Łót. Z pod Zapurya płynie Kalnica i wpada do zatoki Kaban jez. Białego. Z drugiej strony jez. B. lączy się z jez. Rybnicą, które daje początek rzeczce Pyrrze, uchodzącej do Kotry. Por. Kotra.

2). B., jez. w pow. słonimskim, par. Olszew, o 6 w. na zachód od jez. Czarnego, ma dno piaszczyste, odlewów żadnych niema, rozl. 4 w. kw.

3.) B. jez., pow. łucki, ma 4 w. kw. rozl. według Strielbickiego.

4.) B. jez., pow. kowelski, ma 6 w. kw. rozl. według tegoż.

5.) B., jez., powiat czerkaski, niedaleko wsi Białozierza, na płd.-zach. od Czerkas, 10 w. dł., 1–1 i pół szer. (według Strielbickiego 4 w. kw. rozl.); z płn. przylega do błót irdyńskich; dno i brzegi piaszczyste, woda czysta, dużo ryb i raków; widocznie zmniejsza się na powierzchnię i głębokość. F. S.

Białe, jezioro, Virz-järw, w Liwonii, 275 kil. kw.rozl. Ztąd wypływa rz. Omowża.

Białe, jez., pow. czarnkowski, niedaleko Białej.

[ 184 ]Białe błota, 1.) pow. augustowski, gmina Balla wielka, par. Hoża Sylwanowce, dobra ziemskie, w końcu zeszłego stulecia należały do Jana Morossa, sędziego grodzkiego. W roku 1807 sprzedane Wojciechowi Sobolewskiemu i jego małżonce, dotąd zostają w ręku tejże rodziny.

2.) B., kol. włośc., pow ostrowski, gm. Brańszczyk, parafia Poręby. W 1827 r. bzło tu 57 dm. i 379 mieszk.; obecnie jest 66 dm.

[ 184 ]Białe góry lub Miawskie (Miava) tworzą część Karpat zachodnich i między Miavą a Jabłonkową przełęczą odgraniczają Morawią od Węgier. Średnia wysokość n. p. m. 480–650 m.

[ 184 ]Białe-jeziorki, wieś i folw., pow. suwalski, gm. Czostków, odl. o 22 w. od Suwałk; wieś liczy 18 dm., 93 mieszk., folwark zaś 1 dm. i 6 mk. K. H.

[ 184 ]Białe jezioro, niem. Bialasee, Weissensee, leśnictwo, pow. bydgoski; 1 dm.; 7 mk.; 1 ew., 6 kat.; 3 analf.

[ 185 ]Białe olędry, niem. Weisshauland, olędry, pow. bukowski; 65 dm.; 460 mk.; wszyscy ew.; 102 analf.

[ 185 ]Białe Osławy, ob. Osław, Osławy.

[ 185 ]Białe Piątkowo, wieś, pow. wrzesiński; 4 dm.; 99 mk.; wszyscy kat.; 24 analf. Dominium B. należy do dóbr miłosławskich; ma 15 dm.; 205 mk.; wszyscy kat.: 79 analf. W okolicy stoczono podobno bitwę z Tatarami, co potwierdzają wykopane przedmioty: buzdygan żelazny wysadzany złotem; bronzowe, srebrne kolczyki, korale z emalii, szkielety w postawie siedzącej. Muzeum Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego posiada część tych starożytności. M. St.

[ 185 ]Białe stawy, stawy w dol. Białej Wody w Tatrach spiskich, po wschodniej stronie glównego grzbietu, na południe od przełęczy koperszadzkiej. Większych jest 3, mniejszych (młaczek) 5 czy 6. Z większych dwa leżą na początku doliny, garbikiem przedzielone, jeden na południe drugiego. Północny 1613 m. n. p. m. Trzeci większy leży pod ścianą północną doliny pod szczytem Kopą, (1782 m.) Z nich płynie Biała woda, potok, który poniżej Koszaru Kiezmarskiego łączy się z przybywającym od połudn. zachodu potokiem ze Stawu Zielonego. Br. G.