Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dunajów

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 224 ]Dunajów (z Pisarówką), mko, pow. przemyślański, nad rzeczką Złotą Lipą, w lesistej okolicy, od Przemyślan o 19 kil. na wschód, przy gościńcu prywatnym, prowadzącym z Narajowa na Dunajów, Ciemierzyńce, Wiśniowczyk, Lipowce do Przemyślan. Przestrzeń pos. więk.: roli or. 372, łąk i ogr. 384, past. 24, lasu 2410; pos. mniej.: roli or. 1372, łąk i ogr. 1045, past. 250, lasu 208 m. austr. Ludność: rzym kat. 757, gr. kat. 727, izrael. 182; razem 1666. Przysiołek Pisarówka przyłączony został w 1878 r. wraz ze wsiami: Rekszyn, Potoczany i Stryhańce do starostwa w Brzeżanach, z pozostawieniem tymczasowo przynależności tych gmin do rady powiat. w Przemyślanach. Urząd pocztowy i obiedwie parafie ma D. w miejscu. Rzym. kat parafia, należąca do dekanatu brzeżańskiego, fundowana w 1485 r. przez arcybiskupa lwowskiego obrz. łac. Jana Strzeleckiego (feria 2 ante festum Assumptionis B. V. M.). Kościół murowany został odrestaurowany w 1585 r. po napadzie nieprzyjaciół, poswięcony w 1766 r. pod wezwaniem św. Stanisława. Do tej parafii należą gminy: Białe, Ciemierzyńce, Kropiwna, Nowosiółka, Podusów, Poluchów, Potoczany, Rekszyn i Wicyń. W całej parafii ogólna liczba katol. 3,569, izrael. 900. W obrębie tej parafii znajduje się sześć szkół ludowych. Gr. kat. parafia należy do dekanatu narajowskiego obejmuję filią w Potoczanach z 412 gr. kat.; razem ma 1139 gr. kat. parafian. W Dunajowie jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Z zakładów fabrycznych znajduje się tutaj młyn wodny i hamernia miedzi, a w Pisarówce jest również młyn wodny i gorzelnia. Zamek dunajowski był dawniej z 3 stron oblany stawem; tylko od strony wschodniej, którą do miasteczka dotykał, był przystęp do niego; było to miejsce w dawniejszych czasach bardzo obronne; od strony wschodniej gdzie nie bronił przystępu staw szeroki i bagnisty, był opatrzony wałem i fosą, a oprócz tego dwa wały i dwie fosy broniły przystępu do miasta; ślady wałów i fos dotychczas zostały; wokoło opasany był murem, który dotychczas istnieje; od strony stawu chronił go tylko mur, którego cienkość każe się domyślać, że był postawiony więcej dla niedopuszczania wody na dziedziniec zamkowy w czasie wiosennych roztopów, niż dla obrony; szerokość bowiem stawu była tak znaczną, ze nawet harmatnie dawniejsze pociski od brzegu stawu do muru dosięgnąć nie zdołały; cała forteca zamkowa miała formę kwadratu; sam budynek zamkowy jest dość długi lecz wąski, jednopiętrowy, z dwoma ku dziedzińcowi występującemi skrzydłami. Od kilku lat staw spuszczono i przeniesiono na bujne łąki. Dunajów zbudowany został w 1420 r. przez Rzeszowskiego, biskupa halickiego; [ 225 ]później należycie, jak wyżej opisano, obwarowany, wytrzymał w 1476 pamiętne oblężenie przez Turków; mężna załoga i odważni mieszkańce odparli wszystkie szturmy pohańców, którzy, nic nie zdziaławszy, odstąpili od tej fortecy. Sławny jest D. pobytem tutaj kilkoletnim Wacława Sierakowskiego, arcybiskupa lwowskiego, który z całą kapitułą lwowską był przez rząd austryacki w zamku dunajowskim internowany; liczne jeszcze z tego czasu pozostały pamiątki; arcybiskup bowiem dla pomieszczenia kanoników kazał wystawić oficynę dotychczas istniejącą, wyrestaurował wewnątrz budynek zamkowy dla uczynienia go choć trochę odpowiednim na mieszkanie księcia kościoła; malowidła al fresco na ścianach i sufitach 1-go piętra dotychczas się przechowały; również kaplica w jednem ze skrzydeł pałacowych na 1-em piętrze umieszczona, zawiera dotychczas urządzenie wówczas sprawione, pomimo, że arcybiskupi lwowscy od wieku całego tylko bardzo rzadko i to na krótką chwilę do Dunajowa zaglądają, jako do miejsca odległego od Lwowa i nieprzystępnego z powodu kilkomilowej odległości od gościńca bitego; mając zresztą w Obroszynie koło Gródka wspaniały i wygodny pałac, tam letnią porą przesiadują. Zasługę utrzymywania w dobrym stanie zamku dunajowskiego przyznać należy także rządcy tych dóbr Witalisowi Przysieckiemu, który równie jak budynek ochrania od zagłady stare dokumenta, w bibliotece zamkowej się znajdujące. Posiadłość większa należy do dóbr stołowych arcybiskupstwa lwowskiego rzymsko-katolickiego obrządku. B. R.