Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dunajowce

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 225 ]Dunajowce, mko w pow. uszyckim, o 32 w. od Kamieńca, o 35 od Jarmoliniec, o 60 od Płoskirowa, przy trakcie prowadzącym z Kamieńca do Uszycy, nad rz. Tarnawą do Dniestru płynącą. Mieszk. 10,000, wtem 975 rz. kat., poczta, st. telegraficzna, urząd policyjny, gminny, sąd mirowy, cerkiew, kościół paraf. murowany, apteka, 2 lekarzy, kościół luterski dla 986 paraf., synagoga dla 7,100. Jest to jedno z większych miasteczek przemysłowych w okolicy. Ma szkołę niemiecką ze 180 uczniami, szkołę ludową z 70 uczniami, 2 kantory transportowe. Młynów murowanych wielkich krupczaków 5, foluszów 5, browar, postrzygalni 5; gisernia murowana wyrabiająca żelaznych i miedzianych przedmiotów rocznie na sumę do 20,000 rs. Fabryka maszyn i narzędzi rolniczych wyrabia od 10,000 do 15,000 rs.; fabryka powozów z produkcyą do 5000 rs.; fabryka mydła i świec do 30,000 rs.; garbarni 3 z produkcyą do 40,000 rs.; fabryk sukiennych większych parowych 10, wyrabiających: korty, sukna, flanele w doskonałych gatunkach na sumę do 600,000 rs.; fabryki sukienne konne: sukna, kortów, flaneli, wyrabiających z górą na milion rs.; farbiarni 5. Miasto posiada kilka magazynów hurtowych bławatnych towarów, prowadzących handel z Moskwą, Charkowem, Kijowem, Warszawą, Kiszyniewem, Łodzią, z obrotem do miliona rs. Kierosinę sprowadzają tu z Astrachania w znacznej ilości. Jarmarki a raczej targi bywają tu co 2 tygodnie. Mko D. ma 3 przedmieścia: Galicya, Jurydyka i Zastawie. Do r. 1592 było wsią. R. 1493 wś D. miała 72 dm. R. 1592 na prośbę dziedziczki Elźbiety Lanckorońskiej, wdowy po kasztelanie halickim, Zygmunt III pozwolił przeistoczyć wś D. na miasto Dunajgród; następnie tenże sam król obdarzył miasto prawem magdeburskiem i ustanowił targi we czwartki i jarmarki na św. Jana Chrz. i na Wszystkich Świętych. Musiało jednak być wkrótce zburzone przez tatarów, gdyż już w roku 1605 na nowo Zygmunt obdarza je prawem niemieckiem, nadaje pieczęć magistratowi: „Żórawia trzymającego kamień w nodze“ (avem gruem, lapide in pedem tenentem) i jarmark na św. Stanisław, św. Jan, WW. Świętych i na Trzy Króle. Dziedzicem już był wtedy Michał Stanisławski, podkomorzy kamieniecki. Następnie miasto przechodziło przez różne ręce; w ostatnich czasach władał nim Krasiński, starosta opinogórski, który Niemców sprowadził, wyjednał 4-tygodniowy jarmark na św. Jan Chrz. i tygodniowe na św. Marcin i ś. Mateusz; w 1786 r. dodany został jeszcze 3-dniowy jarmark na św. Wincentego. Od Krasińskich przeszły do Skibniewskich; dziś należą do Bronisława Skibniewskiego. Kościół paraf. zbudowany przez Koniecpolskich, a przez Michała Stanisławskiego obdarzony w r. 1639 wsią Demiankowcami, poświęcony w r. 1810. Są tu groby rodziny Krasińskich i prześliczny obraz N. Panny w wielkim ołtarzu. Parafia dek. uszyckiego liczy dusz 4246 i ma kaplicę w Hołozubińcach a dawniej i w Demiankowcach; kościół kapucynów fundowany 1751 r. przez Stanisława Potockiego, wojewodę poznańskiego, r. 1833 przerobiony na cerkiew Wniebowstąpienia, która posiada ziemi cerkiewnej 44 dzies. i służy dla 1275 paraf. Do klucza dunajowieckiego zalicza się używalnej ziemi 2913 dz.; gospodarstwo rolne wzorowo prowadzone. Ziemi włośc. w Dunajowcach 321 dzies. Dr. M.