Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Gać

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 432 ]Gać, oznaczała zapewne pierwotnie rodzaj szałasu z gałęzi skléconego, dotąd bowiem osłanianie ścian chaty na zimę gałęziami nazywa lud gaceniem. Ztąd te liczne nazwy jak: Gać, Gatka, Gatno.

Gać 1.) lub Gacie, wś rząd., folw., powiat warszawski, par. Babice, gm. Młociny, o 10 w. od rog. powązkowskiej; dm. 21. R. 1827 miały 3 dm., 40 mk. Folw. G. lub Floryanowo z wsiami: Opalin, Gać i Mościska ma rozl. m. 856, grunta orne i ogrody m. 354, lasu m. 235, zarośli m. 98; płodozmian 5 i 9-polowy, budyn. mur. 1, drewn. 8, staw zarybiony. Wieś Opalin osad 33, gruntu m. 136; wś Gać os. 12, [ 433 ]gruntu m. 101; wś Mościska os. 33, gruntu m. 256. W r. 1873 od dóbr tych oddzielony został folw. Opalin m. 502, który zajęty został na rozszerzenie pola obozowego.

2.) G., os., pow. warszawski, gm. Zaborów, par. Borzęcin.

3.) G., wś, pow. sochaczewski, gm. i parafia Głusk. W 1827 r. było tu 6 dm. i 41 mk.

4.) G., wś, pow. radzymiński, gm. Zabrodzie, par. Kamieńczyk.

5.) G.-kaliska lub Pawęzowa, wś, pow. kaliski, gm. Koźminek, par. Chlewo. Posiada kościół murowany (z 1760 r.) filialny, należy do par. w Chlewie. W 1827 r. liczono tu 22 dm., 180 mk. Kościół tutejszy był poprzednio parafialnym, lecz z powodu zamordowania proboszcza Maciej Łubieński arcybiskup gnieźnieński zniósł w r. 1642 parafią i przyłączył do parafii w Chlewie. Folw. G. Pawęzowa z wsią G. Kaliska i kol. Karolew stary i nowy, od Kalisza w. 21, od st. poczt. Błaszki w. 14, rozl. wynosi m. 633, grunta orne i ogrody m. 577, bud. mur. 11, drew. 8; gorzelnia, olejarnia i młyn wodny na prawach wieczysto czynszowych. Wieś Gać Kaliska osad 43, gruntu m. 126; kolonia Karolew Stary i Nowy osad 53, gruntu m. 889. Folw. G. Moskarnia z wsią Moskarnia, rozl. m. 518, grunta orne i ogrody m. 419. Szacunek z kupna z r. 1873 rs. 37,250; płodozmian 12-polowy, bud. mur. 4, drew. 12; pokłady marglu w spodnich warstwach; wś Moskarnia osad 25, gruntu m. 59.

6.) G.-warcka albo Ziemiańska, wś i folw, pow. kaliski, gm. Staw, par. Kalinowa. W 1827 r. było tu 10 dm. i 92 mk. Folw. G. od Kalisza w. 24, od st. poczt. Błaszki w. 6, od drogi bitej w. 3, od rzeki Warty w. 6. Rozl. wynosi m. 494, grunta orne i ogrody m. 451; płodozmian 4, 5 i 12-polowy, bud. mur. 1, drew. 15. Wieś Gać ziemiańska osad 14, gruntu m. 15. Wieś ta była 1734 r. przez stronników Augusta III zniszczona.

7.) G., os., pow. koniński, gm. Gosławice, par. Licheń. Odl. 18 w. od Konina, przy trakcie do Sompolna. Liczy 29 mk. i 8 mr. ziemi.

8.) G., wś, pow. łęczycki, gm. i par. Grabów. W 1827 r. było tu 7 dm., 94 mk.

9.) G., wś, pow. łęczycki, gm. Rogózno, par. Gieczno.

10.) G., kol., pow. rawski, gm. Góra, par. Łęgonice.

11.) G., kol., pow. częstochowski, gm. Dźbów, par. Konopiska.

12.) G., wś, pow. kozienicki, gm. Grabów nad Pilicą, par. Stromiec. Liczy 9 dm., 75 mk. i 186 mr. ziemi włośc.

13.) G., folw., pow. rypiński, gm. Wąpielsk, par. Radziki. Ma 1 dom, 13 mk., 15 mr. ziemi.

14.) G., wś, pow. przasnyski, gm. Krzynowłoga Wielka, par. Chorzele.

15.) G., wś, pow. ostrołęcki, gm. i par. Myszyniec.

16.) G. Sokoła łąka, wś szlach. i włośc., nad rz. Gać, pow. łomżyński, gm. i par. Puchały. Posiada urząd gm., szkółkę, synagogę i młyn wodny. W 1827 r. było tu 21 dm., 145 mk. Jestto gniazdo rodowe Gackich, wspominane w dokumentach z r. 1438. Była tu st. poczt. między Łomżą a Mężeninem. Br. Ch.

Gać, ob. Hać.

Gać 1.), wś, dawniej Gacz niemiecki, prawodopodobnie Gatsch a w spisie dziesięcin biskupich z r. 1424 Gabrielowa Gacz, leży na zachód od przeworska, w okolicy zaledwie 224 metr. nad poziom morza wzniesionej, w pow. łańcuckim. Mieszkańców 859. Gać ma szkołę ludową i kasę pożyczkową gminną z kapitałem 500 zł. w. a. Większa posiadłość (ks. Lubomirski) wynosi 425 m. n. a roli i 41 morg łąk; mniejsza posiadł. 1384 mr. roli, 147 m. łąk i ogrodów i 61 m. pastwisk. Podczas napadu w r. 1624 zniszczyli tatarzy Gać i spalili dawny kościół.

2.) G., przys. Kamionki w pow. ropczyckim, parafii rzym. kat. w Czarny.

Gać 1.), niem. Gatsche, folw., pow. krobski, 2 dm., 2856 mr. rozl., 41 mk., należy do dóbr Pakosławia. Poczta i st. kolei żel. w Rawiczu o 13 kil.

2.) G., folw., pow. obornicki, 3 dm., 34 mk., należy do domin. Łopuchowa. Poczta w Długiej Goślinie, st. kolei żel. w Rogoźnie o 18 kil.

3.) G., młyn, pow. mogilnicki, 1 dom, 7 mk., należy do domin. Procynia. Poczta w Kwieciszewie, st. kolei żel. w Mogilnie. M. St.

Gać 1.), Gac, niem. Gacz, młyn, pow. toszecko-gliwicki, nal. do wsi Chechło.

2.) G. (Stara), niem. Alt-Gacz, z kolonią N. Gać, Neu-Gatsch, wś, pow. pszczyński, parafia Wielki Chełm, o 1 milę od N. Bierunia, o 1 kil. na zachód od Imielina, ludność głównie ewangelicka, należy do par. Anhalt; rozl. 720 m. ziemi mało urodzajnej. Starą G. założyli 1780 roku wychodźcy z Austryi a nową 1819 r. koloniści anhalccy. F. S.

Gać 1.) lub Jabłoń, rzeka, w pow. łomżyńskim. Początek bierze na wschód Zambrowa, na granicy pow. mazowieckiego pod wsią Sanie-Dąb, płynie ku zachodowi przez Ciosaki, Łętowo, Ćwikły, Wiśniewo, Cieciorki. Od wsi Poryte przybiera kierunek północny, płynie pod wsiami Milewo, Łady, Gać i wpada z lewego brzegu do Narwi. Długa 21 w., przyjmuje z prawego brzegu pod Ładami strumień bez nazwy, z lewego pod Porytem Jabłonkę, powyżej Milewa strumień, powyżej Gaci strumień od Starej Wsi. Od źródła do ujścia Jabłonki nosi nazwę Dąb, ztąd do ujścia Struga Pujowoska.

2.) G., ob. Czernica. Br. Ch.