Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Ciężkowice

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 701 ]Cięźkowice, Cięszkowice, wieś i folw., nad rz. Wiercicą, pow. noworadomski, gm. Żytno, par. Gidle. Leży na drodze z Gidel do św. Anny. W 1827 r. było tu 57 dm i 349 mk., obecnie 61 dm., 47 osad, 510 mk. i 515 m. ziemi włośc. Jest tu mogiła z wzniesioną na niej kaplicą, wystawioną w miejscu pochowanych zwłok żołnierzy z 1813 r. Dobra C., własność Buczyńskiego, mają 1937 m. obszaru, w tem ornej ziemi 523 m. Do dóbr C. należą wsie: Graby, Zabrodzie, Spalastra, Michałopol i Młynek. Wieś Graby osad 23, gruntu m. 172; wś Zabrodzie osad 16, gruntu m. 277; wś Spalastra osad 4, gruntu m. 50; wś Michałopol osad 26, gruntu m. 308; wś Młynek osad 5, gruntu m. 53. Br. Ch. i A. Pal.

Ciężkowice, 1.) (z Dobrą), wieś, powiat chrzanowski, par. Jaworzno, 7264 m. rozl., wtem 2237 m. roli ornej a 3261 m. lasu (3516 pos. większej, 3748 mniejszej), 207 dm., 1389 mk., szkoła ludowa jednoklasowa, kopalnia węgla, położenie równe, w piaskach. W C. jest st. dr. żel. z Trzebini do Granicy i Mysłowic, między Trzebinią a Szczakową, o 11 kil. od Trzebini, o 7 kil. od Granicy (Maczek) a 17 od Mysłowic. Czyt. „Galman z okolic Ciężkowic w obwodzie krakowskim“ Jahrb. d. geol. Reichsanst., IX Jahrg. 1858 str. 296.

2.) C., mko, pow. grybowski, o 20 kil od Grybowa, o 16 kil. od Tuchowa, przy drodze pow. i kol. żel. leluchowsko-tarnowskiej, na wzgórzu nad rz. Białą położone, będące siedzibą sądu pow.; ma posterunek żandarmeryi, st. poczt., szkołę lud. etatową, aptekę, kasyno, czytelnię, stacyą kolei żelaznej tuż pod miasteczkiem, kościól [ 702 ]par. pod wezw. św. Andrzeja, był początkowo drewniany, poczem z rozkazu króla Kazimierza W. postawiono r. 1336 murowany, który 1830 r. zgorzał wraz z całem miasteczkiem, a po kilku latach na nowo został odrestaurowany; mieści w sobie obraz Zbawiciela słynący cudami i ściągający pielgrzymów nabożnych, darowany podług podania przez papieża Urbana VIII roku 1632. Kolatorką kościoła jest właścicielka dóbr Bogoniowice z przyl. Turskiem, Bugajem, Kipszną i Ostróżą, z których składało się dawne niegrodowe starostwo cięzkowickie. Właścicielem obsz. dworsk. bogoniowickiego jest zarazem właśc. niegdyś starościńskiego gruntu w Ciężkowicach, na którym niedaleko kościoła stał dwór star., i pobiera dochody z części propinacyi w miasteczku. Rozl. 1595 m., w równinie dobry nadrzeczny namuł, w pagórkach dosyć urodzajnych glinka, dm. 325 przeważnie z drzewa, mieszk. 1838; w całej par. (dek. bobowskiego) 3324 kat. i 80 izr.; kwitnął tu dawniej przemysł tkacki, z upadkiem którego zubożała ludność trudni się głównie rolnictwem, mając jednak w pamięci dawną zamożność; odznacza się religijnością i przywiązaniem do ziemi rodzinnej. W miejskiem archiwum są zachowane przywileje królów polskich nadane dla C., mocą których odbywa się tu 13 jarmarków rocznie na bydło, wyroby tkackie, włókna i t. p.; oprócz tego co tydzień targ w poniedziałek. Od króla Władysława Łokietka miało to miasteczko przywilej na prawo magdeburskie, będąc już wówczas posadą starożytną. Około r. 1240 było C. dziedzictwem Wydżgi, kasztelana sądeckiego (czyt. Morawskiego „Sadecczyzna“ t. 1 str. 119). Na pagórku za miasteczkiem wznoszą się śród pól grupy skał fantastycznych kształtów, obejmujące znaczną przestrzeń, które według starego podania „są miastem skamieniałem.“ Gmina miejska posiada 21,370 złr. majątku, dochód w r. 1877 wyniósł 4850 złr. Jest w C. fundusz ubogich, składający się z domu, 28 m. gruntu i 895 złr. w obligacyach. Są też 2 kopalnie węgla. Por. Bogoniowice. M. Ż. S.

Ciężkowice, niem. Czienskowitz, wieś i dobra, pow. kozielski, o 17 kil. na płd. od Koźla, przy trakcie kozielsko - raciborskim. Dobra tworzą całość z Witosławicami i Łańcem. Nowe folwarki: Langenfeld i Elfriedenhof. Rozległość ogólna 3103 m., w tem 2022 roli ornej. Gorzelnia. Wieś wraz z kolonią Lipie ma 552 m. rozl. i młyn dominialny. Par. kat. Cerkiew polska. F. S.