Stad nuik volapüka

<Kosmopolan

Finü yel efegolöl denu plakon das Vp. sibinom nog, e jinon dalogön malis mödumik lanimöl tefü mostep püka at.

1. - Ebeginon lesevön das nonik de väpüks ut, kels pedatuvoms sis maniföfam vpa, kanom stanön taelü pük at, e lilon nu te nemödiko dö ets. Väpük soalik de ets kel erivom plöpi nepülik ebinom el Esperanto dla^[1] Zamenhof L. in Warschau. Ab jiniko väpük at labom züpelis okik in Rusän mödiküno. Timapenäd pepüböl me pük at, petiädöl el Esperantisto, elabom bonedelis in Rusän m"doiküno, sovemo, das bi timapenäd tefik pinedälom zülagön in Rusän, liedö, fa xaimels bükapenädas, yüfam sätik esibinom no fovo de Esperanto'ans länas votik, al lanimön redakeli fövön pübami ela Esperantisto. Tefü zid löpnik, kikodo el Esperanto edagetom yüfelis somödik in Rusän? Ba ezidos dilo bi ot binom vobädot se fatän atas; zu ot binom nefikulo lenadlik plo mens kels sevoms fransapüki. Rusänans emutoms lenadön püki selänik semkimik al melakön ko läns votik Yulopa, ed egeboms pato fransapüki, kludo el Esperanto binom lesumik omes. Do el Esperanto binom nefikulik plo mens kels sevoms fransapüki, spänapüki u tälapüki, sisagon valemiko (i neflens vpa sägo) das ot binom bapikum ka vp tefü lönügs votik mödumik.

Väpük kosteifik vpa el Spelin pedüvom fa pükavans semik binön gudikum ka vp tefü lönügs mödumik, du i väpük et binom nedoto bapikum ka vp tefü lönügs votik mödumik. No lilon nu mödiko dö pük at.

Binos dido gidiko mebön, das vp elabom yufi gletik e leveütik semik, keli nonik de datuvots posik elabom ud ogetom evelo luvelatiko. Gasedef (nelij. the Press) in läns mödik evekömom ed elobom omi, kü epubom balidno. Gasedef pelegälom jiniko kodü betikalam. Sukü süenam lesevon, das nindukam väpüka nefikulik plo gebam fa tedels, plo tävels, plo balams bevünetik, plo notam valemik e.l., otädom nepüliko nitedabis (nelij. vested interests) vödalas, tidelas pükas selänik, jula'tidelas, teda'dünanas spoda foginik, külelas, bötelas lotedas yulopik, bükelas e.l. Zu, kü vp epubom balidno, pük at estadom vemo lüedinik, abu evedom ya umo büka'platik. Aliko, demü kod semik nepesevik, gasedef lobom no fovo vpi, sod erivom sludi, das döl nindugöna väpüki aikelik binom niludölik e fänelik. Deno, vp ailifom nestü gasedef.

2. - Mal votik lanimöl binom, das bevü mens nitedöl okis pato tefü püks, vp suvenudom jiniko nitedi mödikum, e beginom palesevön umo as pük sibinik e paigeböl. Also, in timapenäd mulik Languages puböl in London, in tan. 3, fl. 59 (Kilul 1895), in "Gepüks spodeles", tuvon: "Sibinom möd nepülik literata vpk. Plo glamat e.l., säkolös len s. J. M. Schleyer, - e.l. -" In tan. 3, fl. 78, i in "Gepüks spodeles" tuvon: "Püks sinifom nemi timapenäda obsik (Languages); vola-world, volapük the world language." In tan. 3, fl. 159: "Palesagos fa Vpns das pük omsik mostepom boso gudiko. Nolobs das ezidos nemödna das fiams tedelik elensumoms püki at, ab padälos dotön luüno va ogebon oti valemikumo." Id in tan 3, fl. 165: "Plöp mafik erivom anikis steifamas at, keles egivobs vöno spadäbi, a. s. ele Volapük myla Schleyer, ed ele Esperanto dla^[2] Zamenhof."

Zu, in Talop anikans beginoms danotön vpi, e bi ted mödom nu bevü Talop e seläns, jinos das ced gloföl sibinom, das med somik semkimik melaka bevünetik binom vemo viplik.

3. - Jen veütik pedatüvom, das cinänans semik geboms vpi bevü oks pla pük lönik okas, bi ots kanoms penön vifikumo e kleilikumo vpo ka cinänapüko. Binos velatik das atos zidos atüpo te vemo nemödo, ab jen at binom veütik deno.

4. - Vp kanom mostepön te nevifiko taelü neflens mödik oma, nen nogotam züpelas omik. Kludo binom mal spelafulik, das Vpaklub zenodik plo Stirän in Löstän, ebeginom plobo leodön militi vpk ta neflens püka at.

5. - Padälos ba düvön das jen suköl yufom vpi boso, o.b. das kadem kel labom zenodöpi okik in S. Peterburg, in Rusän, e kel tiädom nog oki "Kadem bevünetik vpa," esäveadom komü volef püki kiomik desänom läblinön. Vpns mödik eidodoms, evalädöl al lenadön gudumotis kiomik kadem löpnik onindugom ini vp. Eispeloms das ogetoms laibi boda, ab kadem eläblinom omes blögi samadik koglomina (deut: Nagelfluh). Mödikans dodelas at okludoms nu luvelatiko, das "binos bizugikum lensumön laibi te lafik, ka getön bodi lenonik."

6. - Do betikälam nedulik, pisuvenudöl fa pliedams gasedefa exodeilom, klülükos das sibinom nog in läns mödik lef vpanas kels neviloms dassuemod sovemo bizugik äs vp odeiläfom löliko.

--:o:--

Stani menas tefü vp valemiko, kanon dilimamön segun mod suköl:

1. - Dil gletikün menas sägo eliloms nevelo dö vp, ud if ba eliloms büfü yelsmödumik dub gasedef, niludoms das pük at exodeilom ya ed edepubom löliko.

2. - Votikans sevoms sibini püka at, ab no nitedoms okis dö ot, cedöl das binom niludölikos u ployeg fänelik. De ats, nelijans ti valik pesuadoms das nelijapük pogebom eventuo plo melak bevünetik valemiko, if ba no ovedom lätiko id el pük volefa lölik.

3. - Nemödikans volekoms das nindugam vpa u väpüka votik aikelik otaelom nitedabis omsik, ab ats no dledoms ya vpi vemo, ni aniki aikelik väpükas votik pemoböl. Ab ats ba ovedoms füdo taels dunöfikum ta nindugam väpüka aikelik.

4. - Möd nepülik menas steifoms nu al nindugön püki sembal plo gebam bevünetik, e kanon dilön atis in palets tel: 1. Mens züpöl vpi; e 2. Mens uf züpöl bali de väpüks mödik ut, kels pedatuvoms sis pübam vpa, ud valädöl datuvami väpüka votik sembal, kel ninlabom lönügis gudik valik pemoböl fa datuvels löpnik difik, ed orivom lefuli mögiküno.

Mens valik paleta at ekodemoms vpi as nelepötik, ed aipükoms dö ot as deilöl, ed anikans de ets, me fined nestima, jonoms pösodis ut, kels aibliboms fiedik datuvele vpa, as "ai'fiedikanis!" Kludo padälos benemön paleti lölik at as neflenis vpa. Ötüpo, muton spelön das leneflenöfs pösodik nonik oninvumoms okis bevü mens ut, kelas zeil binom leleigik, o.b. nindugam vapüka sembal, do ats ba difoms balvoto tefü välam väpüka pötöfikün.

--:o:--

Nogotam veütikün neflenas vpa, kel vobom atüpo, binom kadem bevünetik laböl zenodöpi okik in S. Peterburg in Rusän, e kel tiädom nog oki, el "Kadam bevünetik vpa." Tapükam gledinik ota ta vp. binom, das stäma'vöds ata laboms lönügis kels polensumoms nevelo fa mens kels desidoms väpüki sembal. I das ots pelublefoms de vöds se netapüks nuik, u de nems latinik planas, nimas, medininas e. l. somo, das rig omas paklänöfom mödna vemo. Kadem at lesagom das väpük nonik polensumom, pläsif oninlabom stäma'vödis sümöl mögiküno vödes ut, kels patuvoms tugedo (do boso pevotöl) in netapüks gledinik Yulopa vesüdik kelis kanon bepenön as vöds ya boso bevünetik. A. s. kadem mobom vödis suköl: program, telegraf, virgin, trup, viktim, apprendasion, persuadasion, sirkumstans, ekseptacions, evitable, korporasyon, porsyon, intr, e. l.

If sludom lensumön ini väpük vödis sümöl vödes semik bevü ats, täno omuton lüvön lonis mödumik veütikün vpa, lonis kels ekodons gledilo das vp binom pük mäkabik nefikulo lenadlik noe plo menabids latinik u plo mens kels sevoms fransa- u tälapüki, soi plo nelijänans, nugänans, rusänans, Czech'ans, cinänans, e. l.

Nedoto, kanon, sevälön mödi semik vödas vemo pötöfik, kels binoms ya boso bevünetik in Vesüyulop. Ab oplakon das Datuvel vpa, elensumom ya vödis at ti valik, do ezidos mödna das elevotom omis sodas ats obenotonoms ko lons vpa. Ma pük at vokal beginü vöd sembal jonom timi, u timafomi. A.s. a'delo, äneito, evigo, iyelo, ozendelo, umulo, egivob, ofidob, e. l. Kludo in vp myl. Schleyer elevotom stämavödis se netapüks anik, kü ets beginoms me vokal. Somo: insula vedom nisul, all - val, ammonia - moniak, ink - nig, opera - lop.

Zu, teldiks vödas ya boso bevünetik ninlaboms silabis mödikum ka num silabas padälöl stämavodes^[3] vpk. Kludo vöds somik pesmaloms boso nevliko, nekonsidü fomatid, ye lemänot ninlabom dili sätik vöda rigik al yufön memi lenadela mödo. Somo: vöd university pesmalom jü niver (nelijapüko pasmalom ofen jü vàrsity), institution jü stit, catastrophy jü kastof, arrogance jü rog, asphaltum jü sphalin, persuasion jü suad, stipulation jü stip.

Mekön begini vödasbuka plo kana'pük binos nefikulik feleigü fövam vobuka, bi möd vödas ya boso bevünetik binom smalik, zu, vöds kels laboms rigi ot, do sümoms balvoto, laboms ofen sinifi boso difik in püks difik, e laboms ofen sinifis plu ka bal in pük alik. Kludo vödasbuk, kel (kü logedon balidno omi) jinom binön nefikulik plo vesü'yulopans, poplakom ba, gebölo, binön nepötik al lovedukön^[4] tikis votikanes kurato (kulädiko). Nonikan datuvelas pükas at kosteifik ekofükom vödis somödik vödasbuka okik äs datuvel vpa epübom plo vödasbuk vpk. Sosus möd vödas kels binoms ya boso bevünetik pexogeboms, täno fikul vedom. Tefü vp. Myl. Schleyer egebom kösömo vödis nelijapükik, sotimo deuta- e fransapükik e.l., ed esezükom se ats stämavödis kels kobotonoms ko lons vpa, du ets tonodoms boso äsliko vöds rigik. A.s.: se too esezükom vödi tu, se because - bi, se begging - beg, se bleat - blit, se cheval - jevaf, se aber - ab, se noch - nog, se jusque - jü, e.l.

Neflens vpa tapükoms pato nemis pekofüköl fo^[5] Schleyer plo nims, plans e medinins, kels valik pekofükoms ma gleplisip ot. Klülükos das fikul gletik ovedom zelädo, ven steifon kofükön, plo gebam bevünetik, vödis pötöfik plo dins at nenumik. Nems latinik, nimas, planas e medininas kosietoms mödiküno vödis tel luüno, ab Schleyer esludom sezükön stämavödis laböl gleti mafik se nems latinik at. Vöds kels esekoms, jinoms begino boso selednik, ye luvelatiko sit gudikum nonik pemobom jünu.

Balüdo, finots kaladik sibinoms plo glups semik dinas. Nems nimas laboms valemo finoti af, ab plo böds finot it pelonom, plo füts (vöno fits) finot üt. Tefü plans, finot ep malom plani lölik, äf - floled, uk - fluk. Finot kaladik plo medinins binom in. Ko finots löpnik, stämavödsdinas somik pekofükoms de nems latinik.

A. s. Kanlupaf, lat. canis lupus; diomedit, lat. diomedea; kastofibaf, lat. castor fiber; balemistaf, lat. balena mysticetus.

Plo doma'nims sibinoms i nems blefikum, kelis kanon gebön komuniko. A. s. vöd dog ä kaninaf, lat. canis; jip ä visaraf, lat. ovis avries; xol, kun e xoil ä bostoraf, lat. bos taurus.

Sams nemas planas binoms: belperäf, lat. bellis perennis; miosotäf, lat. myosotis; humulep, lat. humulus; kverbim, lat. guercus; vitivinep, lat. vitis vinifera.

Fino, tefü medinins, sams nemödik sukoms: nug'azi'bor'in, lat unguentum acidi borici (nug pla ung al vitön vokali beginü vöd); spir'lavin, lat. spiritus lavandulæ; pulv'ip'op'in, iat. pulvis ipecacuanhæ opiatus; sir'am'kat'in, lat. sirupus rhamni cathartici.

Dub sit at vödi bevünetik kanon kofükön nefikulo plo plan, nim e medinin alik, kel egetom nemi latinik. Kanon sepükön vödis somik nefikulo (betonam binom egelo len silab lätikün, vpo.), ed ots, no binom slevemo lonedik, bi no ninlaboms kösömo silabis plu ka kil u fol.

---

In zülag ela 1895 kilul 25id kadem kel tiädom oki: Kadem bevünetik vpa, epübom samadi al jonön püki kiomik steifom kofükön. Bagaf sukom diso, se pened pepenöl me pük pemoböl: "Possible vo es disponed esar primo, kel parlero in kongres intrnasionik in lingu, kel esero komprended per omni presentes veniant de omni regions de Europe."

Klülükos, dasanikan kel sevom boso nelijapüki, latinapüki e fransapüki kanom, ti sosus logedom omi balidno, kapälön püki at pepenöl. Ab binos, jiniko, vemo fikulikum sepükön püki at ka vpi. (Betonam binom len vokal bifü kosonat lätik pläsif zidü posilabs plunuma: as, es, is, os, us.) Plo mens kels no sevoms pükis elicinöl de latinapük, pÜk et obinom nedoto vemo fikulikum ka vp. Sägo mödikans de neflens vpa kodemoms pÜki somik, länemöl omi "pemapük". Tefü tapük veütik bal leno kanon dotön. Cil kel putidom püki somik plo geb tedelik, okanom nevelo poso lenadön kurato (kulädo) aniki pükas vesüyulopik elicinöl de latinapük. A. s.: cil fransänik, kel ulenadom sagön: "mi av artikles" omutom felenadön mödo kü omutom lenadön seti "I have the articles," ud elenadöl: "formes gramatikik es selekted ko prekaut leplugrand intr formes de lingus nasionik" omutom felenadön vemo, kü omutom lenadön seti: "grammatcial forms are selected with the greatest precaution, among the forms of national languages."

Julatidels olaboms kodis veütik nevilöna tidön püki somik in Vesü-yulop.

Volapük binom sovemo depatik feleigü netapüks valik, das tapük at no sibinom tefü om. Dotnonik sibinom das if otidon vpi ciles, sosus ats ulenadoms boso plobo pükis lönik okas, täno ets noe no poneletoms tefü lenadam pükas vesüyulopik, soi okapäloms vemo kleilikumo stuki pükas lönik okas, e, zu, oplakoms das stud pükas votik aikelik penefikulom vemo.

NOETS. (Vükifonät)

1. Bükapök; pla: ela.
2. Bükapök; pla: ela.
3. Bükapök; pla: stämavödes.
4. Bükapök; pla: lovedükön.
5. Bükapök; pla: fa.

Se Kosmopolan 1896, Nüm: 26, Pads: 258-261.