Аф лама вал мокшекс правильнайста сёрмадомать кувалма/6/А

Аф лама вал мокшекс правильнайста сёрмадомать кувалма  (1932)  by Черапкин, Иосиф Григорьевич
А. Кодама букваса тешневихть согласнайкс маряви звукне, конань няфтемс букват аш.
Колхозонь эряф (Колхозная жизнь). Лисенди ковти кафксть, общественно-политическ. и вель.-хоз. журнал. Нолдаец Мокшэрзянь ВКП(б)-нь обкомсь, облисполкомсь и облпрофсовець. — 15 (36) №, 31-це август, 1932 киз. — с. 18
[18]
 
А. Кодама букваса тешневихть согласнайкс маряви звукне, конань няфтемс букват аш.

Карматама тевть кочкама алфавитонь ряца молезь.

Васенда летфтасаськ, што самбе согласнай звуконь няфти букватнень: б, в, г, д, ж, з, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, — ули тангоцта азомасна, (кода сьорматфт тяса) ули ляпста мярьгомасна. Коста синь ляпста азомат валбеса, сень няфнесаськ види ширезонза — Ь тештенеть путозь: нь, зь, ть и лият. Коста ляпомомац согласнайть няфтемс валкучкаса ваксозонза тешнетяма лепста азови гласнай звуконь няфти буква или йотированнай гласнай. Например; тят (тьат), сёрма (сьорма), сиволь, сюра, (сьура).

Те приметафкста меле кортафцаськ букватнень сьорматкшнемаснон алфавитть ряца.

Г—буквать мархта минь няфнетяма кафта фкефкенди похожай вайгельнят. Фке вайгельнесь, конац маряви: ага, ни гу-гу! — валга мокшекс пек шуроста азондови. Омбоце вайгельйожец маряви: тага, вага, ведьге, седьге, валга и почти сембова, коза — Г сьорматкшнетяма. Корхтамаса, разнай велева, сон К—лаца иляста маряви. Например: гавал, кавал; гальце, кальце. Тяфтама валонь лац сьормадоманьди сонь корянец вешема и кода тоса азондови звуксь, сень буквац и тештема.

Л—буквать и мярьгонцаськ и тешнесаськ кафта разнай няфнемаса. — Фкесь маряви: луван, луга, лашма, алаша и лия стама валга. — Омбоцесь (тошказь азовись) маряви тяфтама валга: алхт, палхт. Кода няеви не примерста, омбоце вайгельйоженц Л-ть минь тяшнесаськ кафта букваса: ка-лх-т. Коста ляпста ЛХ-сь няфтема, тешнесаськ колма букваса фке звукть: ка-льх-ть, сивольхть и лия валганга станяк. Москуса вачкодеманьди смекафоль те звукти эстиенза буква, но тени сон аф няеньдеви литературасонок.

Н—буквать тешнесаськ тожи кафта разнай вайгельнянь няфнемс. — Фкесь маряви: тона, сон, синь, минь и лия валга. — Омбоцесь хоть и Н—лаца тешневи, но азонцаськ лиякс. Сон маряви: тинге, пинге — валга, а ляпста маряви тож и лама валга, но сянь няфнесаськ аньцек тяфтама валга: миньге, тиньге, синьге.

Р—звукть, Л-ть лаца кафта азоманза. Фкеть мярьгонцаськ тяфтама валга: рамамс, сиредемс и лия тяфтама валга. Омбоцесь маряви тяфтама валга: корхтамс, мархта, сярхка. Тангоцта азомац кафта — рх — букваса няфневи. Лепста азомац колма букваса тешневи: карьхть, парьхть. Тяса — рьх — фке вайгельняса азома.

С и Т звукне башка фкефкада ащезь азондовихть стане-жа кода рузонь кяльса. Но коста синь серьцек ащихть сидеста мярьгонтяма вастозост — Ц. Например: совецкай (советскай), канца (кантса), ванца (вантса). Коста С-сь или Т-сь ляпть. — Ц-ське ляпста азови, станяк и тешневи: вець (ветьсь). Но те правиласта ули исключение: куватьс—валсь. Тештеньдерясак сонь — кувац — зря ули, куваць — тага аф лац. Тяфтак лисеньди, коста С-сь серьцех ащи Д-ть мархта куца (кудса), веца (ведьса).

Х-ть велень корхтамава колма шири веляфни вайгельйожец: молихть, молишть, молищть). Но серматхшнетяма сембе стама вастова — X: сокахть, молихть, симихть, ярхцахть.