စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထုဂါထာ
၂၁-ပကိဏ္ဏကဝဂ်
၈-စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
ကိံသီလာ ကိံသမာစာရာ, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော။
(အမ္မ၊ ချစ်သမီး! တွံ၊ သင်သည်။) နေ၊ ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဗာဠှံ၊ လွန်စွာ။ (တစ် နည်း) ဗာဠှံ၊ လွန်ကဲသည်ကို။ (ကတွာ၊ ပြု၍။) ခေါ၊ စင်စစ်။ ပသံသသိ၊ ချီးမွမ်းလှ၏။ တုယှံ၊ သင်၏။ သမဏာ၊ ရဟန်းတို့သည်။ ကီဒိသာ၊ အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်ပါကုန်သနည်း။ ကိံသီလာ၊ အဘယ်သို့သော သီလရှိပါကုန်သနည်း။ [ကိံ+သီလံ ဧတေသန္တိ ကိံသီလာ။] ကိံသမာစာရာ၊ အဘယ်သို့သော အကျင့်ရှိကုန်သနည်း။ [ကော+သမာစာရော ဧတေသန္တိ ကိံသမာစာရာ။] မေ၊ ငါသည်။ ပုစ္ဆိတာ၊ မေးအပ်သော။ (တွံ၊ သည်။) မေ၊ ငါ့အား။ တံ၊ ထို အကြောင်းကို။ အက္ခာဟိ၊ ဖြေဆိုစမ်းပါလော။ (ဋ္ဌ-၂၃၁) [အံ၊ဋီ၊၂၊၂၅၃။ ဓမ္မယော-၇၆ အတိုင်း ပေးသည်။]
ဩက္ခိတ္တစက္ခူ မိတဘာဏီ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
(ယေ၊ အကြင်ရဟန်းတော်တို့သည်။) သန္တန္ဒြိယာ၊ တည်ငြိမ်သော ဣန္ဒြေရှိကုန်ိ ၏။ သန္တမာနသာ၊ တည်ငြိမ်သော စိတ်ရှိကုန်၏။ တေသံ၊ ထိုရဟန်းတော်တို့၏။ ဂတံ၊ သွားခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ၊ သွားပုံသည်လည်းကောင်း။ ဌိတံ၊ ရပ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ၊ ရပ်ပုံသည်လည်းကောင်း။ သန္တံ၊ ငြိမ်သက်၏။ (တေ၊ ထိုရဟန်းတော်တို့ သည်။) ဩက္ခိတ္တစက္ခူ၊ လေးတောင်ခန့်မျှ ကြည့်သောအားဖြင့် အောက်၌ချအပ်သော မျက်လွှာရှိကုန်၏။ မိတဘာဏီ၊ နှိုင်းနှိုင်းချိန်ချိန် ပြောဆိုလေ့ရှိကုန်၏။ မမ၊ ၏။ သမဏာ၊ တို့သည်။ တာဒိသာ၊ ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၃၂)
မနောကမ္မံ သုဝိသုဒ္ဓံ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
နေသံ၊ ထိုရဟန်းတော်တို့၏။ ကာယကမ္မံ၊ ကာယကံသည်။၁ သုစိ၊ စင်ကြယ် သန့်ရှင်း အပြစ်ကင်း၏။ ဝါစာကမ္မံ၊ ဝစီကံသည်။ အနာဝိလံ၊ နောက်ကျုခြင်းမရှိ။ ဝါ၊ ကြည်လင်သန့်ရှင်း အပြစ်ကင်း၏။ မနောကမ္မံ၊ မနောကံသည်။ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ လွန်စွာသန့် ရှင်း အပြစ်ကင်း၏။ မမ၊ ၏။ သမဏာ၊ တို့သည်။ တာဒိသာ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၃၃)
၁။ကာယကမ္မံ။ ။ ကာယေန+ကတံ+ကမ္မံ ကာယကမ္မံ-ကာယဒွါရဖြင့် ပြုအပ်သောကံ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)၊ ကာယတော+ပဝတ္တံ+ကမ္မံ ကာယကမ္မံ-ကာယဒွါရမှ ဖြစ်သောကံ၊ ကာယေန+ပဝတ္တံ+ကမ္မံ-ကာယဒွါရကြောင့် ဖြစ်သောကံ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၉၈)၊ ကာယေ+ပဝတ္တံ+ကမ္မံ ကာယကမ္မံ-ကာယဒွါရ၌ ဖြစ်သောကံ(အဘိဝိ-၁၇၂)။
ပုဏ္ဏာ သုဒ္ဓေဟိ ဓမ္မေဟိ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
(တေ၊ ထိုရဟန်းတော်တို့သည်။) ဝိမလာ၊ ကင်းသော ကိလေသာအညစ် အကြေးရှိကုန်၏။ သင်္ခမုတ္တာဘာ၊ ခရုသင်းပုလဲတို့၏ အရောင်နှင့် တူကုန်၏။၂ [သင်္ခမုတ္တာဘာ၊ တူကုန်သည်ဖြစ်၍။ ဝိမလာ၊ ကုန်၏။]
အန္တရဗာဟိရာ၊ အတွင်းအပ ၂ဌာနတို့သည်။ ဝါ၊ အတွင်းအပ, ၂ဌာနမှ။ သုဒ္ဓါ၊ စင်ကြယ်ကုန်၏။၁ သုဒ္ဓေဟိ၊ စင်ကြယ်ကုန်သော။ ဓမ္မေဟိ၊ အသေခသီလက္ခန္ဓစသော တရားတို့နှင့်။ ပုဏ္ဏာ၊ ပြည့်စုံကုန်၏။ မမ၊ ၏။ သမဏာ၊ တို့သည်။ တာဒိသာ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၃၄)
၂။သင်္ခမုတ္တာဘာ။ ။ အာဘာသဒ္ဒါ “အရောင်, တင့်တယ်ခြင်း, နှစ်သက်ခြင်း, ဥပမာန, လေရောဂါ”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟော၏(ထောမ)၊ ဤ၌ အရောင်အနက်ကိုယူ၊ “သင်္ခမုတ္တာဝ (ခု၊၂၊၄၁၁), “ဝိမလာ သင်္ခမုတ္တာဝါတိ သုဓောတသင်္ခါ ဝိယ မုတ္တာ ဝိယ စ ဝိဂတမလာ ရာဂါဒိမလရဟိတာ(ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂၆)”ကို ကြည့်၍ “အာ ဘုသော ဘာတီတိ အာဘာ(ဓာန်-ဋီ- ၆၄)၊ သင်္ခါ စ+မုတ္တာ စ သင်္ခမုတ္တာ၊ သင်္ခမုတ္တာနံ+အာဘာ သင်္ခမုတ္တာဘာ၊ သင်္ခမုတ္တာဘာ ဝိယာတိ သင်္ခမုတ္တဘာ[သင်္ခမုတ္တာဘာ+ဏ၊]”ဟု ပြု။
တစ်နည်း။ ။ တင့်တယ်တောက်ပခြင်းအနက်ကို ယူ၍ “အာဘန္တိ ဒိဗ္ဗန္တီတိ အာဘာ(မ၊ဋီ၊၃, ၃၄၈)၊ သင်္ခမုတ္တာ စ+တာ+အာဘာ စာတိ သင်္ခမုတ္တာဘာ-တင့်တယ်တောက်ပသော ခရုသင်း ပုလဲတို့(ဝိသေသနပရပဒ)၊ သင်္ခမုတ္တဘာ ဝိယာတိ သင်္ခမုတ္တာဘာ-တင့်တယ်တောက်ပသော ခရုသင်း ပုလဲတို့နှင့်တူသော ရဟန်းတော်များ”ဟု ကြံ။
ဓမ္မယော-၇၇။ ။ ထို၌ အရောင်အနက်ဟောယူ၍ ဝိယထည့်ကာ “သင်္ခမုတ္တာဘာ (ဝိယ)-ပွတ်သစ်စခရုသင်းပုလဲတို့၏ အရောင်တို့ကဲ့သို့၊ (ဟောန္တိ)”ဟု ပေး၏။
၁။အန္တရဗာဟိရာ။ ။ ရှေ့နည်းကား ဖြစ်သင့်၍ ပေးသည်၊ နောက်နည်းကား “အန္တရဉ္စ ဗာဟိရဉ္စ အန္တရဗာဟိရံ၊ တတော အန္တရဗာဟိရတော သုဒ္ဓါ၊ သုဒ္ဓါသယပယောဂါတိ အတ္ထော (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂၆)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ဖြစ်သည်။ [ခု၊၂၊၄၁၁၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂၆၌ “သန္တရ- ဗာဟိရာ”ဟု ရှိသည်၊ ပုဏ္ဏာ သုဒ္ဓေဟိ ဓမ္မေဟိကိုလည်း “အသေခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ သမန္နာ- ဂတာတိ အတ္ထော(ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂၆)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ပေးသည်။]
လာဘာလာဘေန ဧကဋ္ဌာ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
လောကော၊ လောကီလူအပေါင်းသည်။ လာဘေန၊ လာဘ်ရခြင်းကြောင့်။ ဥန္နတော၊ ထောင်လွှားတက်ကြွတတ်၏။ [ဥဒ္ဓံ+နတော ဥန္နတော။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၀။] အလာဘေန စ၊ လာဘ်မရခြင်းကြောင့်ကား။ ဩနတော၊ အောက်ကျညှိုးငယ်တတ်၏။ (တေ၊ ထိုရဟန်းတော်တို့သည်။) လာဘာလာဘေန၊ လာဘ်ရခြင်း, လာဘ်မရခြင်း ကြောင့်။ ဧကဋ္ဌာ၊ တစ်စိတ်တည်း၌ တည်ကုန်၏။ [ဧကသ္မိံ+ဌိတာ ဧကဋ္ဌာ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၀။] မမ၊ ၏။ သမဏာ၊ တို့သည်။ တာဒိသာ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၃၅)
ယသာယသေန ဧကဋ္ဌာ, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
လောကော၊ သည်။ ယသေန၊ ခြွေရံသင်းပင်း, ကျော်စောခြင်းကြောင့်။ ဥန္နတော၊ ၏။ အယသေန စ၊ ခြွေရံသင်းပင်း, အကျော်စောမဲ့ခြင်းကြောင့်ကား။ ဩနတော၊ ၏။ (တေ၊ တို့သည်။) ယသာယသေန၊ ခြွေရံသင်းပင်း ကျော်စောခြင်း, ခြွေရံသင်းပင်း အကျော်စောမဲ့ခြင်းကြောင့်။ ဧကဋ္ဌာ၊ ကုန်၏။ မမ၊ ၏။ သမဏာ၊ တို့သည်။ တာဒိသာ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၃၆)
သမာ နိန္ဒာပသံသာသု, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
လောကော၊ သည်။ ပသံသာယ၊ (သူတစ်ပါးတို့) ချီးမွမ်းခြင်းကြောင့်။ ဝါ၊ ချီးမွမ်း ခံရခြင်းကြောင့်။ ဥန္နတော၊ ၏။ နိန္ဒာယာပိ စ၊ (သူတစ်ပါးတို့) ကဲ့ရဲ့ခြင်းကြောင့်ကား။ ဝါ၊ အကဲ့ရဲ့ခံရခြင်းကြောင်းကား။ ဩနတော၊ ၏။ (တေ၊ တို့သည်။) နိန္ဒာပသံသာသု၊ (သူတစ်ပါးတို့) ကဲ့ရဲ့ခြင်း, ချီးမွမ်းခြင်းတို့၌။ သမာ၊ တန်းတူညီမျှကုန်၏။ (တန်းတူညီမျှ ထားနိုင်ကြ၏)။ မမ သမဏာ တာဒိသာ၊ (ဋ္ဌ-၂၃၇)
အကမ္ပာ သုခဒုက္ခေသု, တာဒိသာ သမဏာ မမ။
လောကော၊ သည်။ သုခေန၊ ချမ်းသာခြင်းကြောင့်။ ဥန္နတော၊ ၏။ ဒုက္ခေနာပိ စ၊ ဆင်းရဲခြင်းကြောင့်ကား။ ဩနတော၊ ၏။ (တေ၊ တို့သည်။) သုခဒုက္ခေသု၊ ချမ်းသာ ခြင်း, ဆင်းရဲခြင်းတို့ကြောင့်။ အကမ္ပာ၊ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိကုန်။ မမ သမဏာ တာဒိသာ၊ (ဋ္ဌ-၂၃၈)
စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ, ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ။
ဟိမဝန္တော၊ ဆောင်းခါတိုင်ဘိ, ဆီးနှင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်, ဟိမဝန္တာမည် သော။ ဝါ၊ နွေခါတိုင်ပြန်, ဆီးနှင်းကို အန်တတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ဟိမဝန္တာမည် သော။၁ ပဗ္ဗတော၊ တောင်သည်။ ဒူရေ၊ အဝေး၌။ (ဌိတော၊ တည်သည်။ သမာနောပိ၊ ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ပကာသေတိ) ဣဝ၊ ထင်ရှားသကဲ့သို့။ (တထာ၊ ထို့အတူ။) သန္တောကတာဓိကာရ, ဖြစ်ကုန်ကြသည့်, များလှစွာတောင်း, သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ဒူရေ၊ မြတ်စွာဘုရား၏ အဝေး၌။ (ဌိတာ၊ တည်ကုန်သည်။ သမာနာပိ၊ ဖြစ်ပါကုန်သော် လည်း။) ပကာသေန္တိ၊ ဘုရားဉာဏ်အား, ထင်ရှားလာကုန်၏။၁ ရတ္တိံ၊ ညဉ့်အခါ၌။ ခိတ္တာ၊ ပစ်လွှတ်အပ်ကုန်သော။ သရာ၊ မြားတို့သည်။ န ဒိဿန္တိ ယထာ၊ မထင်ရှားကုန်သကဲ့သို့။ (တထာ၊ ထို့အတူ။) အသန္တော၊ ကတာဓိကာရ, မဟုတ်ကြသည့်, များလှစွာတောင်း, မသူတော်အပေါင်းတို့သည်။ ဧတ္ထ၊ ဤမြတ်စွာဘုရား၏ အနီးအပါး၌။ (နိသိန္နာ၊ ထိုင် နေကုန်သည်။ သမာနာပိ၊ ဖြစ်ပါကုန်သော်လည်း။) န ဒိဿန္တိ၊ ဘုရားဉာဏ်အား, မထင် ရှားကုန်။ (ပါ-၃၀၄)
၁။ဟိမဝန္တော။ ။ ဟိမော (ဟိမံ)+အဿ အတ္ထီတိ ဟိမဝန္တော၊ [ဟိမ+ဝန္တု၊-အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅။] ဂိမှကာလေ ဟိမံ+ဝမတီတိ ဟိမဝန္တော။ [ဟိမ+ဝမု+တ၊-ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၅၊၆၅၊ နီတိဓာတု- ၁၃၆။] ဓာန်-ဋီ-၆၀၆၌ “ဟိမဝါ”ဟု ရှိလျှင် ဟိမ+ဝမု+ကွိ၊ ရာဇာဒိဟု ဆို၏။
၁။ ပကာသေန္တိ။ ။ ပ+ကာသု+အ+အန္တိ၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု၊ နေတ္တိ-၁၂၌ “ပကာသန္တိ” ဟု ရှိ၏၊ နေတ္တိဝိ-၈၈၌ ပကာသေတိ၏ သမ္ပဒါန်ထည့်၍ “ဟိမဝန္တော-သော၊ ပဗ္ဗတော-သည်၊ ဒူရေ-၌၊ (ဌိတော-သည်၊ သမာနောပိ-လည်း၊ ဒူရေ-၌၊ ဌိတာနံ-တည်တို့အား၊ ပကာသေတိ) ဝိယ- သို့၊ သန္တော-တို့သည်၊ ဒူရေ-၌၊ (ဌိတာ-ကုန်သည်၊ သမာနာပိ-လည်း၊ ဒူရေ-၌၊ ဌိတာနံ-တို့အား၊) ပကာသေန္တိ”ဟု ပေးစေ၏။
စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။