ဒေဝဟိတဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဂါထာ
၂၆-ဗြာဟ္မဏဝဂ်
၄၀-ဒေဝဟိတဗြာဟ္မဏဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
ကထံ ဟိ ယဇမာနဿ, ကထံ ဣဇ္ဈတိ ဒက္ခိဏာ။
ကတ္ထ၊ အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်၌။ ဝါ၊ အား။ ဒေယျဓမ္မံ၊ ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိ သော ပစ္စည်းကို။ (လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို)။ ဒဇ္ဇာ၊ ပေးလှူထိုက်ပါသနည်း။ ကတ္ထ၊ ၌။ ဝါ၊ အား။ ဒိန္နံ၊ ပေးလှူအပ်သော အလှူသည်။ မဟပ္ဖလံ၊ ကြီးကျယ်များပြားသော အကျိုးရှိပါ သနည်း။ ကထံ ဟိ၊ အဘယ်ကြောင့်။ ယဇမာနဿ၊ ပေးလှူပူဇော်သူ၏။ [ကထံ ဟိ ယဇမာနဿာတိ ကေန ကာရဏေန ယဇန္တဿ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၈။] ဒက္ခိဏာ၊ အလှူသည်။ [ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ။ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၂၀။] ကထံ၊ အဘယ်သို့လျှင်။ ဣဇ္ဈတိ၊ ပြည့်စုံပြီးစီး, အကျိုးကြီးပါသနည်း။ (ဋ္ဌ-၂၉၈)
ဒေဝဟိတဗြာဟ္မဏဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
အထော ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော, အဘိညာ ဝေါသိတော မုနိ၊
သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
ယော၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ၊ ရှေး၌နေအပ်ခဲ့ဖူးသောခန္ဓာအစဉ် ကို။ အဝေဒိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်ဖြင့် သိ၏။၁ သဂ္ဂါပါယဉ္စ၊ နတ်ဗြဟ္မာဘုံ, အပါယ်ဘုံကို လည်း။၁ ပဿတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် မြင်၏။ အထော၊ ထိုမှတစ်ပါး။ ဝါ၊ ထိုမှနောက်၌။ [အထောတိ တတော ပရံ။ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁။ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၇၇။] ဇာတိက္ခယံ၊ ဇာတိ၏ ကုန်ကြောင်း အရဟတ္တဖိုလ်သို့။၂ ပတ္တော၊ ရောက်ပြီးသော။ အဘိညာ၊ ထူးသောအရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် ဖြင့် သစ္စာလေးပါးကို သိပြီး၍။ [အဘိဇာနိတွာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ အဂ္ဂမဂ္ဂပညာယ ဉတွာ။ မ၊ဋီ၊၃၊၁၈၀။] ဝေါသိတော၊ မဂ်ကိစ္စအားလုံး ပြီးဆုံးပြီးသော။ ဝါ၊ ပြီးဆုံးစေအပ်ပြီးသော မဂ်ကိစ္စရှိသော။၁ မုနိ၊ အသေက္ခမုနိသည်။ (ဟောတိ၊ ၏။) သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနံကိလေသာအားလုံးတို့၏ အဆုံးသတ်အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ဟူသောအကျင့်မြတ်ကျင့် သုံးမှုကို ပြီးဆုံးစေပြီး, ကျင့်သုံးပြီးသော။ ဝါ၊ အလုံးစုံ ကျင့်သုံးအပ်, ပြီးဆုံးစေအပ်ပြီးသော မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယရှိသော။၂ တံ အဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ။ [ဝေါသိတော၊ မဂ်ကိစ္စအားလုံး ပြီးဆုံးပြီ။ မုနိ၊ မည်၏”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ “ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော, အဘိညာ ဝေါသိတော”တိ ဝုတ္တတ္တာ မုနီတိ အသေက္ခမုနိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ မ၊ဋီ၊၃၊၁၈၀။] (ပါ-၄၂၃)
၁။ယော ဝေဒိ ။ ။ “ယော ဝေဒီတိ ယော အဝေဒိ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၇၇)”အဖွင့်အလို “ယော+အဝေဒိ”ဟုဖြတ်၊ “ဝေဒီတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသ- ဉာဏေန ဇာနိ(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၂)”အဖွင့်အလို “ယော ဝေဒိ”ဟုဖြတ်၊ ဤအဖွင့်များအလို အဝေဒိ (ဝေဒိ)၌ အတိတ်အနက်တည်း၊ “ယော ဝေဒီတိ ယော ဝိဒတိ ဇာနာတိ(မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁၊ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁)”အဖွင့်အလို ပစ္စုပ္ပန်အနက်တည်း၊ အကျယ်ကို ဝင်္ဂီသဝတ္ထုဂါထာ၌ ရှု။
၁။သဂ္ဂါပါယံ။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ သဂ္ဂအရ နတ်၆ဘုံ, ဗြဟ္မာဘုံ ၂၀အားဖြင့် ၂၆ဘုံကို ယူ၏၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၇၇တို့၌လည်း ဤအတူ ဖွင့်၏၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉၌ နတ်၆ဘုံနှင့် သုဘကိဏှာဘုံအထိ ရူပါဝစရ ၉ဘုံကို ယူ၏၊ ဧကတ္တကာယ ဧကတ္တသညီအဖြစ် အားဖြင့် တူသောကြောင့် ဝေဟပ္ဖိုလ်ကိုလည်း သုဘကိဏှာ၌ သွင်းယူသည်။(အံ၊ဋီ၊၂၊၁၃၇) ထိုတွင် ဗြဟ္မာ၂၀ဟုဖွင့်ခြင်းမှာ သဗ္ဗညုတဉာဏ်အတွက် ဖြစ်၍ သုဘကိဏှာဘုံအထိ ရူပါဝစရ၉ဘုံဟုဖွင့်ခြင်းမှာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်အတွက် ဖြစ်သည်၊ မှန်၏-ဘုရားရှင်မှတစ်ပါး အခြား သူတို့သည် အတိတ်ဘဝကို ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်ဖြင့်သာ မြင်၍ သဂ္ဂါပါယ(နတ်ဗြဟ္မာနှင့် အပါယ်) ကို ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့်သာ မြင်နိုင်ကြ၏၊ ဘုရားရှင်တို့ကား ထိုအရာများကို ထိုဉာဏ်တို့ဖြင့်သာ မက သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြင့်လည်း မြင်တော်မူ၏(သံ၊ဋီ၊၁၊၂၅၈)။ ဆက်ဥုးအံ့-ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် ရူပါဝစရ ၁၆ဘုံလုံးကို မြင်နိုင်သော်လည်း အသညသတ်နှင့် သုဒ္ဓါဝါသဘုံတို့မှာ မများလှသော ကြောင့်လည်းကောင်း အချို့ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အရာမဟုတ်သောကြောင့်လည်းကောင်း ထိုဘုံများကို မယူဘဲ သုဘကိဏှာဘုံအထိသာ ယူရသည်(အံ၊ဋီ၊၂၊၁၃၇)။
ဝစနတ္ထ ။ ။ ဣဋ္ဌာကာရေန အယတီတိ အယော, သုခံ၊ ပုညတော အယတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ, ပုညကာရီဟိ အယိတဗ္ဗော ဧတဗ္ဗော ပတ္တဗ္ဗောတိ အယော၊ အပေတော+အယော ဧတဿ, ဧတသ္မာတိ ဝါ အပါယော(အံ၊ဋီ၊၁၊၉၇၊ ဇိ၊ဋီ၊၇၉၊မဏိ၊၂၊၂)၊ ဧတိ ဣမသ္မာ သုခန္တိ အယော, ပုညံ(သာရတ္ထ၊၁၊၄၀၆)၊ တိဿော သမ္ပတ္တိယော အယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတေနာတိ အယော(မဏိ၊၂၊၂)၊ အယာ+အပဂတောတိ အပါယော(အဘိ၊ဋီ၊၁၆၁)၊ အယတော+အပဂတာ ဧတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ သတ္တာတိ အပါယော(ပဒီ-၁၉၃)၊ နတ္ထိ+ပါယော ဝုဒ္ဓိ ဧတ္ထာတိ အပါယော၊ အယတော ဝုဒ္ဓိတော သုခတော ဝါ+ အပေတောတိ အပါယော(နီတိဓာတု-၁၂၀၊၁၄၅)၊ အာယန္တိ ဧတသ္မာ သုခါနီတိ အာယော, သုခသာဓနံ(သာရတ္ထ၊၁၊၄၀၆)၊ အယနံ ဝဍ္ဎနံ အာယော၊ အာယမှာ+ အပေတော အပါယော(နိဒီ-၅၃၈)၊ သဂ္ဂေါ စ+အပါယော စ သဂ္ဂါပါယော၊ သဂ္ဂ၏ ဝိဂြိုဟ်ကို ပါပဝဂ် ၁၀-ဝတ္ထုဂါထာ၌ ရေးခဲ့ပြီ။
၂။ဇာတိက္ခယံ။ ။ ဇာတိက္ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁)။ သဗ္ဗသော ဇာတိ ခီယတိ ဧတေနာတိ ဇာတိက္ခယော, အဂ္ဂမဂ္ဂေါ၊ တေန ပတ္တဗ္ဗတ္တာ အာပန္နတ္တာ စ ဇာတိက္ခယော အရဟတ္တံ(သံ၊ဋီ၊၁၊၂၅၉၊ အံ၊ဋီ၊၂၊၁၃၇)။ နိဗ္ဗာန်ယူလျှင် “ဇာတိ ခီယတိ ဧတ္ထာတိ ဇာတိက္ခယော”ဟုပြု။
၁။ ဝေါသိတော။ ။ “ဝေါသိတောတိ ဝေါသိတဝေါသာနော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂)”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိဖြင့်ဖွင့်ရကား “ဝေါသာပီယိတ္ထာတိ ဝေါသိတံ၊ ဝေါသိတံ+အဿ အတ္ထီတိ ဝေါသိတော” ဟု အဿတ္ထိပြု၊ သို့မဟုတ် “ဝေါသိယိတ္ထာတိ ဝေါသိတော၊[ဝိ+အဝ+သော+တ၊]”ဟု ကတ္တုသာဓ် ပြု၊ အထက်၌ ဤအတိုင်းပေးသည်။ [သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, တဒ္ဓိတကို, ဗဟုဗ္ဗီဟိနှင့်ဖွင့်၍ပြ, အဿတ္ထိ ဟုကြံစရာ။ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒကို, ဗဟုဗ္ဗီဟိနှင့်ဖွင့်၍ပြ, ကတ္တုသာဓနကြံစရာ။]
ဓမ္မ.ဋ္ဌအလို။ ။ ထို၌ ၂နည်းဖွင့်ရာ “နိဋ္ဌာနံ ပတ္တော”အဖွင့်အလို “ဝေါသီယတေ ဝေါသိတံ-ပြီးဆုံးခြင်း၊ ဝေါသိတံ+ပတ္တော ဝေါသိတော-ပြီးဆုံးခြင်းအထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ပြီး သူ၊ [ဝေါသိတ+ဏ၊]”ဟုပြု။
တစ်နည်း။ ။ “ဝုသိတဝေါသာနံ ဝါ ပတ္တော”အဖွင့်အလို “ဝေါသီယိတ္ထ (ဝုဿိတ္ထာ)တိ ဝေါသိတံ၊ ဝေါသိတံ+ဝေါသာနံ ဝေါသိတံ-ကျင့်သုံးအပ်ပြီးသော အဆုံးသတ်အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် အကျင့်မြတ်၊ [ဝေါသာနပုဒ်ချေ၊] ဝေါသိတံ+ပတ္တော ဝေါသိတော-ကျင့်သုံးအပ်ပြီးသော အဆုံး သတ် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်အကျင့်မြတ်သို့ ရောက်ပြီးသူ”ဟု ကြံပါ။ [မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၇၇တို့၌ “အဘိညာ+ဝေါသိတော(ဝါကျ)”ရှိ၍ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉တို့၌ “အဘိညာဝေါသိတော(သမာသ်)”ဟု ရှိ၏။]
၂။သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနံ။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဝေါသိယတိ ဧတေနာတိ ဝေါသာနံ၊ ဝေါသိယတေ ဝါ ဝေါသာနံ၊ [အဝ+သော+ယု၊ အဝကို ဩပြု, ဝ-လာ၊] သဗ္ဗေသံ+ ဝေါသာနံ သဗ္ဗဝေါသာနံ(အလုံးစုံသောကိလေသာတို့၏ အဆုံးသတ်ရပ်တန့်ကြောင်း အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ် အကျင့်မြတ်ကျင့်သုံးမှု)၊ ဝေါသာပယီတိ ဝေါသိတော၊ သဗ္ဗဝေါသာနံ+ဝေါသိတော သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနော(အလုံးစုံသောကိလေသာတို့၏ အဆုံးသတ်ရပ်တန့်ကြောင်းအရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ် အကျင့်မြတ်ကျင့်သုံးမှုကို ပြီးဆုံးစေသူ)”ဟုပြု၊ “သဗ္ဗဝေါသာနဝေါသိတ”ဟု ဆိုလို လျက် ဝေါသာနနှင့် ဝေါသိတကို ရှေ့နောက်ပြန်ဟုကြံ။
ဒေဝဟိတဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
ဗြာဟ္မဏဝဂ်ဂါထာနိဿယပြီးပြီ။