El Filibusterismo (Kadagosan kan Noli me Tángere)/IX

[ 71 ]
IX
MGA PILATO

An bareta kan kapahamakan na ito naaraman sa banwaan; ipinagmondo ito nin iba asin su iba man nangirirogkirog lamang. Dai nin may salang siisay man asin daing siisay man na minakai’ga kaito sa saiyang katahuan (154).

Dai lamang mominalos su lawog kan teniente sa Guardia Civil; may pagboot saiya na tiripunan su gabos na mga hamo asin nakaotob na kan saiyang katongdan; minaosig sa mga tulisan kun saiyang mahihimo, asin kan dokoton si Cabesang Tales, naglalang tolos sya nin sarong pangkat asin dinara sa banwaan nagkakabaralod an lima o anom na mga taga-oma na sa paghona nya mga mapapagtogodtogodan, asin kun dai tuminunga si Cabesang Tales iyo ta dai sa bolsillo, mani sa irarom kan kulit kan mga bilanggo na pinaggoroyagaya.

Kominirogkirog su lego (155) na masadiri. Dai sya labot: manongod sa mga tulisan! nagootob lamang sya kan saiyang katungdan. Hayag na gayo na kun dai sya nagsombong, dai man kuta natiripon su mga hamo asin dai kuta dinokot su makauugay na, alagad sya, si Fray Clemente, kaipuhan na magingat kan saiyang pakaharayo sa panganib asin an Tales na ito igwa nin sarong paagi sa paghiling na garong nagpipill nin sarong marhay na patamaan sa sarong kabtang kan saiyang hawak. An pangalasag natural. Kun may mga tulisan, bakong saiya an sala; an saiyang katongdan bakong magosig sainda, iyan sa Guardia Civil. Kun si Ca­ besang Tales sa lugar na magparalibotlibot sa saiyang kadagaan dai naghiro sa saiyang harong, dai kuta sya nabihag. Sa katapusan, padusa ito nin langit laban sa mga minasarongat sa mga pangangaipo kan saindang kaayonan.

Si Hermanang Penchang, su gurang na devota na sa harong kaini naglilingkod si Juli, nakaaram kaito, bominuhi nin duwa o tolong susmariosep! nangurus asin nagsabi man:

“Parating pinapadarahan kita nin Dios kan mga bagay na iyan huli ta kita mga parakasala o huli ta kita may mga kadudugo na mga parakasala na dapat kuta nyatong tinorokdoan nin kabanalan asin ta dai nyato [ 72 ]ginibo.”

An mga kadudugo na mga parakasalang iniho si Juliana an boot sabihon; sa devota, si Juli sarong dakulang parakasala.

“Hona-honaon nindo na sarong daraga na nasa-kapanahonan nang maagom dai giraray tataong mangadye! Jesus, abaa nang escandalo! Tara bakong an dai magkakanigong iniho nangangadye kan Tara Kagurangnan Maria dai minaontok sa yaon saimo, asin kan Santa Maria na dai minahangos sa makasalan, siring sa kaipuhan gibohon nin gabos na mga marhay na cristiana na may pagkatakot sa Dios? Susmariosep! Dai tatao kan oremus gratiam asin sabi mentibus sa lugar kan mentibus! Siisay man na makadangog saiya maghohona na suman na ibus an saiyang pigsasabi. Susmariosep!”

Asin nangurus nin sarong dakulang cruz escandalizada asin nagpasalamat sa Dios ta nagtogot na dokoton su ama tanganing makalda su aki sa kasalan asin makanood kan mga kabanalan na sabi kan mga cura sukat makasamno sa gabos na babayeng cristiana. Huli kaini pinopogolan nya sa paglingkod saiya, dai nya tinotogotan na magpuli sa barrio sa pagataman sa saiyang apo.

Kaipuhan na magadal nin pagpangadye si Juli, magbasa kan mga librito na ipinagtataltag kan mga fraile asin magtoklos sagkod na makabayad sya kan duwang gatos may limang polong pisos.

Kan maaraman na nagpa-Manila si Basilio ta makoa kan saiyang mga saraysaray asin balukaton si Juli sa harong na saiyang pinaglilingkodan, inala kan babayeng marahay na su daraga mapapahamak sagkod lamang asin ta mapahiling saiya su demonio na magmamalimalihan na su estudiante (156). !Fastidioso asin gabos, gurogurano katama su librito na itinao saiya kan cura! An mga hagbayon na minapa-Manila sa pakanood, nagkakapaharamak asin pinapahamak an iba. Asin sa paghonang ikakaligtas nya si Juli pinapagbasa nyang pinapagbasa si Juli kan librito ni Gurang Basio Macunat na pinagtogon sya na sa giraray makipagkita sa cura sa convento, siring sa ginigibo kan bayaning babaye na pinagoomaw na gayo kan fraile, su kagsurat kaito.

Sa mga hidaleng ito maogmahon na marhay su mga fraile: ginana nanggad ninda su asunto asin inurawa [ 73 ]su pagkabihag ki Cabesang Tales sa pagtao kan daga sa naghagad kaito, dai lamang nin kadikit na kapangalang-alangan, dai lamang nin pinakasadit na tanda nin kasopganan. Kan magbalik su dating kagrogaring asin kan makaaram kan nangyari, kan makita na nasa iba na su saiyang mga daga, an mga dagang ito na katimbang kan buhay kan saiyang agom asin kan sa saiyang aking babaye; kan maabtan nyang pula su saiyang ama, su saiyang aking babaye naglilingkod na sorogoon igwa pang pagboot su hokoman, na itinao kan teniente del barrio tanganing halean nin laog su harong asin bayaan ito sa laog nin tolong aldaw, dai tominaram si Cabesang Tales minsan sarong kataga, tominukaw sa kataid kan saiyang ama asin pahangang tumaram sa bilog na maghapon.

----------