[ 73 ]
Kan sominonod na aldaw, sa dakulang pagtaka kan barrio, boot makisakat sa harong ni Cabesang Tales su joyerong si Simoun, sunod nin duwang sorogoon na may baktot na duwang dakulang maleta na maysopot na Iona. Sa tahaw kan saiyang pagtios, dai ito nakalingaw kan mga marhay na ugaleng sa filipino asin na ribaraw na marhay sa pagiisip na dai sya nin ikakaalka sa himanwa. Alagad gabos dara ni Simoun, mga sorogoon asin mga balon, asin nagmamawot lamang na magpalipas kan aldaw asin banggi sa harong na ito huli ta iyong orog kahusay sa barrio asin nasa-pagoltanan kan San Diego asin Tiani, mga banwaan na pinaghahalatan nya nin dakol na mga parabakal.
Naghahapothapot si Simoun kan kamugtakan kan mga dalan asin inaram nya ki Cabesang Tales kun igo nang ikakalasag nya laban sa mga tulisan su saiyang revolver.
“!May mga badil sinda na harayo an inaabtan!” an mapagmasid na tataramon ni Cabesang Tales na rororibaraw nin kadikit.
“Bakong harani an lambat kan revolver na ini,” an simbag ni Simoun na kanayon badila an sarong poon na bunga sa rayong mga duwang gatos na lakad. [ 74 ]Nakita ni Cabesang Tales na narakdag an nagkapirang bunga, alagad daing itinaram na ano man asin nagpadagos na baga may iniisip.
Sa diitdiit nagdadaratong an nagkapirang angkos dara kan kabantogan kan mga bahandi kan joyero: nagtinaraong-galangan asin nagminarawotan nin magayagayang pasko, naghororon dapit sa mga misa, mga santo, bakong marhay na pagani, alagad minsan siring totostoson su saindang mga saraysaray sa mga gapo asin mga palsong alahas na mga hale sa Europa. Natatalastas na su joyero kaugay-nin-boot kan Capitan General asin bakong kalabihan an pagkaigwa nin marhay na relation saiya huli sa ano man na mahimong mangyari.
Napaduman si Capitan Basilio kaiba su saiyang agom, su aki nindang si Sinang asin su saindang manugang handang tomostos nin dai kumulang sa tolong ribong pisos.
Itoon duman si Hermanang Penchang ta mabakal nin sarong singsing na brillante na ipinanuga sa Virgen nin Antipolo: binayaan sa harong si Juli nagtotoom nin sarong librito na ipinabakal saiya kan cura nin duwang sikapat, may apat na polong aldaw na indulgencia na itinogot kan arzobispo sa magbasa o magdangog na pinagbabasa ito.
“Jesus!” an sabi kan devota ki Capitanang Tika; “an makauugay na aking babayeng iyan nagdakula digdi siring sa tubo na itinanom kan tikbalang! ... Pinabasa ko saiya su librito nin dai kumulang sa makalimang polo asin daing natatada sa saiyang giromdom: garong alat an saiyang payo, pano sagkod na nasasatubig. Gabos, pagkadangog saiya, sagkod su mga ayam asin su mga ikos, maggana kita nin dai kumulang sa duwang polong ta6n na indulgencia!”
Ibinugtak ni Simoun sa ibabaw kan lamesa su duwang maleta na saiyang dara: su saro dorodakula sa saro.
“Habo kamo nin mga alahas na de doble siring man nin mga gapong imitado”... “An Senora,” sabi na inatubang si Sinang, “brillante gayod an muya ...”
“Iyan, iyo po, mga brillante asin brillante na sa gugurang, mga gapong soanoy, aram mo?” an simbag; “si papa an mabayad asin namumuya sya kan mga bagay kaitong soanoy, mga gapong su mga kaito pa.” [ 75 ]Nagtuturubig na marhay su ngimot ni Sinang huli kan dakol na latin an aram kan saiyang Ama asin huli kan kadikit asin daing datang pakamidbid kaito kan saiyang agom. “Talagang igwa ako nin mga kasoanoy pang gayong mga alahas,” an simbag ni Simoun, na hinale su sopot na Iona sa sadit na maleta.
Sarong cofre na acero na binuli dakol na mga samnong kalongkake asin mga cerradurang gadot asin makalilibong.
“Igwa ako nin mga collar ni Cleopatra, matanos asin tunay, na mga nagkadurukayan sa mga piramide, mga singsing nin mga senador asin mga caballerong romano na mga nagkaturuklasan sa mga rogmok kan Cartago...”
“Alongating su mga ipinadara ni Animal pakatapus kan ralaban sa Cannes!” an sogpon ni Capitan Basilio seryong marhay asin nangingibigkibig sa kaogmahan. Su marhay na ginoo, minsan nakabasa nin dakol dapit sa kan mga soanoy, huli sa mga kakulangan nin mga museo sa Filipinas sagkod pa man dai nakakita nin ano man na dapit sa mga panahon na ito. “Laen pa kaini, may dara akong mga mahalon na gayong mga hikaw nin mga ginang na mga romana na mga nagkadurukay sa villa nin Annio Mucio Papilino sa Pompeya ...”
Nagkikirikiri si Capitan Basilio sa pagpahayag na aram nya an mga bagay na ito asin ta sibot syang mahiling nya an mga mahalagang itong mga bagaybagay kan panahon. Sabi kan mga babaye boot sindang magkaigwa nin hale sa Roma, siring baga sa mga bilangan na mga winarasan nin biyaya kan Papa, mga bagay na minapatawad kan mga kasalan na dai kaipuhan an pagkumpisal asin iba pa (157).
Kan mabuksan na su maleta asin kan mahale su gapas na tahob, nadayag an sarong laom-laom na pano nin mga singsing, mga relicario, mga guardapelos, mga cruz, mga alfiler asin iba pa. Su mga brillante, na ibinagay sa mga gapong manibaiba an kuray nagkikirildab asin nagsisirilaksigak sa tahaw nin mga burak na bulawan na manibaibang kuray, mga makadadagkang mga dibujo asin mga pambihirang mga arabesco.
Binuhat ni Simoun su bandeja asin nadayag an saro pang pano nin mga garong dai mapaniwalaan na mga alahas na makakabasog sa pagisip nin pitong daraga [ 76 ]sa pitong vispera nin sarayaw na itinao sa saindang dangog. Mga forma na mga makadadagka, mga pagbaragaybagay nin mga gapo asin mga perlas na minaarog sa mga lumalayog na mga bughaw an talodtod, asin mga pakpak na sirilag; su zafiro, su esmeralda, su rubi, su turquesa, su brillante pinagtiripon sa paggibo nin mga atibagros, mga kalibangbang, mga kutakti, mga putyokan, mga bang-ogan, mga halas, mga goto, mga sira, mga burak, mga rakoy asin iba pa. May mga sokray na garong mga diadema, mga gargantilla, mga kulintas na mga perlas asin mga brillante na mga magagayon mala ngani ta nagkapirang daraga dai nakapagpogol sa pagsabi nin "naku!" sa pagtaka asin tominakla si Sinang, huli kaini kinodot sya kan saiyang ina na si Capitanang Tika sa takot na pahalangkawon kan joyero su halaga kan saiyang mga alahas. Pinagkokodot pa giraray ni Capitanang Tika su saiyang aki minsan may agom na.
“Uya an mga brillante kaitong soanoy,” an simbag kan joyero; “an singsing na iyan nanongod princesa sa Lamballe, asin an mga hikaw na iyan sa sarong dama ni Maria Antonieta.”
Mga magagayon na mga solitariong brillante, darakula siring sa mga butil nin mats, na nagaasul-asul an kintab, pano nin mahigpit na tihantik (158) na baga iniingatan pa giraray su pangingibigkibig kan mga aldaw nin Kangirhatan.
“!An duwang hikaw na iyan!” an sabi ni Sinang na pighihiling su saiyang ama asin lubos na kinakalasagan kan kamot su takyag na harani sa saiyang ina.
“Igwa pa nin mga lalong kasoanoy pa, su mga romana,” an simbag ni Capitan Basilio na nagkikiyat.
An devota na si Hermanang Penchang naghona na huli kan dolot na ito mapapalopo su Virgen nin Anti polo asin itotogot saiya su orog kamalaad nyang minamawot: haloy nang pinaghahagadan nya nin sarong matanog na gibong-ngangalasan na sa luhayluhay makasalak an saiyang ngaran tanganing mabantog sa daga, sumalangit ngapit, siring sa Capitanang Ines kan mga cura, asin naghapot kan halaga. Alagad an hagad ni Simoun tolong ribong pisos. Nangurus su marhayon na babaye. “Susmariosep!”
Binuksan ni Simoun su ikatolong laom-laom.
Ini pano nin mga taknaan (159), mga petaca, mga [ 77 ]bugtakan nin fosforo asin mga relicario na may mga putak na brillante asin nin mga finong esmalte asin mga kuritkurit na mga tihantik na gayo. . .
Sa ikaapat namumugtak su mga gapong tarangkas asin kan buksan ito, dominaging sa bidang an hinghing nin pagtaka. Tominakla uli si Sinang kinodot naman sya kan saiyang ina na sya man ngani nagpaluwas nin sarong sus Maria! nin pagtaka.
Sagkod kaito dai pa nin nakakita nin siring na kayamanan. Sa cajon na may hapin na terciopelo na bughaw na gayo, na baranga sa nagkapirang laoglaog nakikitang nagkatotoo su mga pangatorogan sa Sangribo may sarong Banggi, su mga pangatorogan kan mga fantasia na sirangnon. Mga brillante, na mga darakula na may garo nang mga garbanzos naggorokirildab na nagboboga nin mga silyab na makawiwili an hiro na baga mapapara o naglaad na maobos sa imat-imat kan ladawan; mga esmeralda na hale sa Peru, na manibaibang bantukan (160) asin pagkagibo, mga rubi na hale sa India, mga mapula siring sa toro nin dugo, mga zafiro na hale sa Ceylon, mga bughaw asin mga puti, mga turquesa na hale sa Persia, mga nakaradong perlas sirangan, an iba kan mga ini mga diyambungan (161) , gatimga asin maitom. An mga nagpakahiling sa banggi nin sarong dakulang cohetes na nagpurawas sa madiklom na pondong bughaw nin langit sa riboribong ilawilaw nin gabos na kuray, mga makikintab na gayo na minapalungsi sa magkagurang man na makakapaghona kan kamugtakan na ipinapahayag kan compartimento.
Si Simoun, bilang baga pagpadugang kan pagtaka kan mga duduman, pinagliliskay su mga gapo kan saiyang mga kayumanggi asin matariguis na mga moro naggagayagaya sa binobog na pingig kan mga ito, sa masagang pagdudupyas siring sa mga toro nin tubig na kinokuray kan hablon-dawani. Su mga alagaag nin siring kadakol na mga manentang (162), an kahalangkawan na gayo kan halaga kan mga ito nakakagilantas kan mga paghiling. Si Cabesang Tales na ruminani sa pagosyoso, piniyong su mga mata, asin hominarayo tolos na baga sa pagsikwal nin sarong maraot na kaisipan. An saiyang kapahamakan pinaglalanghadan nin siring kadakulang kayamanan; an tawong ito napaduman sa pagpadayaw kan saiyang makuring yaman sa vispera [ 78 ]nanggad kan aldaw na, hull sa kakulangan nin kuwarta, huli sa kakulangan nin mga padrino mapipiritan na tumalikod sa harong na ito na pinatindog nya kan saiya mansanang mga kamot.
“Uya saindo ining duwang brillanteng item, an pinakadakula sa gabos na nag-aada (163),” an simbag kan joyero: “mga masakiton na paglabrahan huli ta iyong pinakamatagas sa gabos ... An gapong ini na nagdodorodiyambong brillante man, siring man kan hidyaw na ini na sa paghona nin kadaklan esmeralda. Boot sakuya ni intsik Quiroga nin anom na ribong pisos ta ipapasib sa sarong mapangyarihon na ginang. .. asin bakong an mga hidyaw an lalong mga mahal kundi an mga bughaw na ini.”
Asin ibinulag an tolong gapo na bako man na gayong darakula asin marayrahay na bulanos su pagkalabra, na mapusaw sa bughaw na kuray.
“Nin huli ta mga saraday ki sa hidyaw,” an saiyang padagos, “makaduwa an halaga. Hilinga nindo ini na iyo an saday sa gabos _ timbang nin dai lumabi sa duwang kilates, _ naghalaga sakuya nin duwang polong ribong pisos asin dai ko na itatao nin hababa sa tolong polo. Naglakbay ako sa pagbakal pa na man kaiyan. Ining saro pa, na natukasan sa mga mina nin Galconda, timbang nin tolo may kabangang kilates asin halaga nin pitong polong ribo. Su Virrey sa India sa sarong surat na sinakamot ko kasuhapon binabayadan ako nin kagduwang ribong libras esterlinas.” (164)
Sa atubang nin siring kadakulang kayamanan, na nagkatiripon sa kamot kan tawong ito na katutubong gayo an pagmamahayag, su mga duduman nagmate nin bilang kagalangan na may kaibang pagkangirhat. Nagkapira pagtakla si Sinang asin dai sya kinodot kan saiyang ina, sakale huli ta namomongnan o huli ta naghohona na an sarong joyero na arog ki Simoun dai maghihinguhang magkamit nin limang pisos lumabi o kumulang sa sarong hagayhay na sa mangmang na gayo o bako man. Pinaghihiling kan kagabsan su mga gapo, dai lamang nin nagpahiling nin kadikit na pagmawot na domotdot kan mga ito, tarakot. Su kaosyosohan na sasagpong kan panggigilantas. Nagtatanaw sa pangomahon si Cabesang Tales asin nagiisipisip na sa saro sanang brillante, sakale an pinakasadit sa gabos, matatabus nya su saiyang aki, maingatan su harong asin [ 79 ]sakale makabadang nin saro pang daga ... Dios! na saro sana kan mga gapong ito maghalaga nin labi sa pagsadiri nin sarong tawo, an kasegurohan nin sarong daraga, an katiwasayan nin sarong gurang sa saiyang mga gurang nang mga aldaw”
Asin garo bagang nagagalinaw su saiyang iniisip, nagsabi si Simoun na inatubang su mga angkos na nakakalibot saiya.
“Asin hilinga, hilinga nindo, sa saro lamang kan mga saradit na ining gapo na garong mga daing pagalamaam asin dai magpapakagibo nin bakong marhay, mga dalisay siring sa mga tipasing basod na nagkapuruknit sa kalikubkuban kan langit, saro lamang na arog kaini, na angay na gayong ipinasib, ikinadestierro nin sarong tawo su saiyang kaiwal, sarong ama nin angkos, bilang parabaribok sa banwaan, asin saro pang sadit na gapo na arog kaini, mapula siring sa dugo nin puso, siring sa kamatean nin panghihimalos asin makintab siring sa luha nin mga ilo, tinawan sya nin pakahiwas, ibinalik su tawo sa pagsadiri, su ama sa saiyang mga aki, su agom na lalaki sa agom na babaye asin sakale ikinaligtan an sarong bilog na angkos sa sarong daing palad na omaaboton. Asin pinagtorotiktik su caja."
“Igwa ako digdi nin siring kan sa mga caja kan mga parabolong,” an sabi sa halangkaw sa tingog sa sarong daing datang tagalog, “an buhay asin an kagadanan, an hodong asin an bolong, huli kan sa gogom na ini malologom ko sa luha an gabos na mga nagoontok sa Filipinas!”
Pinaghihiling sya kan kagabsan asin nasasayod ninda tama sya. Sa tingog ni Simoun namamate an sarong napapalaen na daging asin makagigiram na mga sirang garong nagraralagbas sa saiyang mga bughaw na salming.
Bilang pagpahale kan katulahukan na nagigibo kan mga gapong ito sa mga masipag (165) na itong mga tawo, binuhat ni Simoun su bandeja asin nakita su sa irarom na namumugtakan kan sancta sanctorum (166). Mga estuche nin mga anit na hale sa Rusia, na burulag nin kapal na gapas, pano kan mga ito su sa irarom na may lapat na terciopelong abohon. Su gabos naghaharalat nin mga ngangalasan. Su agom ni Sinang nagoosip na nakakita sya nin mga carbungko, mga gapo [ 80 ]na nagluluwas nin kalayo asin nagsasaraga sa tahaw kan kadikloman. Si Capitan Basilio nasa tata kan pagkadaingkagadanan; makakakita nin sarong bagay na tunay, sarong bagay na talagang iyo su porma kan bulanos nyang pinagpangatoroganan.
“Iyo ini su kulintas ni Cleopatra,” an sabi ni Simoun na maingat na gayong kinoa an sarong caja na lapnad na garong kabaak na tala-sinag; “sarong bahandi na dai mahalaganhan, sarong bagay sa museo, sa mga mayaman lamang na pamahalaan.”
Sarong kulintas na binibilog nin manlaenlaen na mga dijes na bulawan na minaladawan nin mga saradit na mga diosdios sa tahaw nin mga bang-ogan na mga hidyaw asin mga bughaw, asin sa tahaw sarong payo nin buitre, na gibo sa sarong gapo nin pambihirang jaspe, sa tahaw nin duwang pakpak na buka, tanda asin samno kan mga reinas egipcias.
Bominisngag si Sinang pagkahiling kaito asin tominamitami nin sa aking pagbasangbasang, asin si Capitan Basilio na dangan pang lubos an pagmamahal sa mga bagaybagay kaitong soanoy dai nakapogol nin sarong abaa! nin pakagamiaw.
“Sarong makawiwiling bahandi na naingatan nin marhay asin haros duwang ribo nang taon.”
“Psh!” naghumaring sumabi si Sinang tanganing dai maholog sa tokso su saiyang ama. “Mangmang!” an sabi kaini na nalabanan na su saiyang enot na pakagamiaw; “anong maisihan mo kun huli sa kulintas na ini an kamugtakan ngunyan kan bilog na gabungan? Huli gayod kaini nabihag ni Cleopatra si Cesar, si Marco Antonio. .. nakadangog kan mga malaad na kapahayagan nin pagkamoot kan duwang pinakadakulang manlalaban kan saiyang panahon, ini nakadangog nin mga kataga nin tataramon nin orog kadalisay asin tihantik na latin asin boot mong magbugtak kaiyan!”
“Ako? dai ako matao nin tolong pisos!”
“Mangyaring ikatao duwang polong pesos, gongga!” sabi ni Capitanang Tika sa tingog nin nakakamidbid; “marhay an bulawan asin pagkatunaw magagamit sa ibang mga bahandi.”
“Saro ining singsing na garong ki Sila,” an padagos ni Simoun.
Sarong singsing na bulawan na dasok, na may sello. [ 81 ]“lyan an ipinaglagda nya sa mga hatol nin kagadanan kan panahon kan saiyang dictadura,” sabi ni Capitan Basilio na nanglulungsi sa kalodokan. Asin boot na ogidon ito asin sayodon su sello, alagad minsan piporoparaano nya asin pinagbibirikbirik, nin huli ta daing pakasabot kan paleografia (167), dai syang nabasang ano man.
“!Abaa nang kamot an ki Sila!” suminabi sa katapusan; “laog an duwa kan satuya; siring sa sinabi ko na, nagroro-roro kita.”
“Igwa ako nin kadakol na iba pang mga alahas ...”
“Kun anas siring kan mga uya, salamat!” an simbag ni Sinang; “muya ko an sa mga ngunyan na panahon.”
Lambang saro nagpili nin sarong bahandi, may minapili nin singsing, may taknaan, may sarayan nin buhok. Si Capitanang Tika nagbakal nin sarong relicario na may katipak kan gapo na inalindoonan kan satong Kagurangnan sa saiyang ikatlong pagkapadungkal; si Sinang, sarong padis na hikaw asin si Capitan Basilio, sarong kaerel nin taknaan sa alferez, su mga hikaw na sa senora para sa cura asin iba pang mga bagaybagay na pamasib (168); su ibang mga angkos sa banwaan nin Tiani tanganing dai humababa sa mga taga San Diego sinirimotan man su saindang mga bolsillo.
Namamakal man si Simoun nin mga daan na alahas, nagriribay, asin su mga matimol na mga ina nagdarara kan dai man ninda nagkakagaramit.
“Asin ika, dai kang ano man na ikakapabakal?” hinapot ni Simoun si Cabesang Tales, kan makita syang naghihiling nin mga matang maaraon su gabos na gibong pagbinarakalan asin pagriniribayan.
Sabi ni Cabesang Tales su mga alahas kan saiyang aki ipinabarakal gabos asin ta daing ano man na halaga su mga nagkatarada.
“Asin su relicario ni Maria Clara?” an hapot ni Sinang.
“Totoo!” an hagayhay kan tawo, asin sa sarong hidale sominaga su saiyang mga mata.
“Sarong relicario nin mga brillante asin mga esmeralda,” sabi ni Sinang sa joyero; “piggagamit kan sakong amiga bago lumaog na magmonja.”
Dai nagsimbag si Simoun: mapagmawot na sinonod si Cabesang Tales kan saiyang paghiling.
Pakabukas nin nagkapirang cajon nadukay su alahas. [ 82 ]Maingat na pinaghilinghiling ito ni Simoun, paulit-ulit na binukasan asin pinintoan ito: su relicario mansana na dara ni Maria Clara kan fiesta sa San Diego asin ta sa sarong hiro nin pagkaugay itinao sa sarong makilimos.
“Muya ko an kamugtakan,” sabi ni Simoun, “pira an muya mo kaiyan?”
Kominagaw sa payo si Cabesang Tales na nangalangalang, dangan sa talinga asin hiniling su mga babaye.
“Nakakapritsohan ko an relicario na ini,” an sabi liwat ni Simoun; “muya mo sanggatos ... limang gatos na pisos? Muya mong ribayon iyan nin iba? Pomili ka kan muya mo!”
Daing gironggirong si Cabesang Tales, asin namomongnan na naghihiling ki Simoun na baga nagduduwaduwa kan saiyang nadangog.
“Limang gatos na pisos?” an sabi sa hababang tingog.
“Limang gatos,” an olit kan joyero sa may pagbabag-ong tingog.
Kinoa ni Cabesang Tales su relicario asin nagkapira pagparapabirikbirika : marikason su hibothibot kan saiyang sentido, nangingibigkibig su saiyang mga kamot. Kun humagad sya nin labi ikakaligtas sinda kan relicariong ito; mabansay na gayong bahigay ito, asin dai nang ibang mamamantaag.
Pinagkikiritan sya kan gabos na mga babaye tanganing ipabakal ito, maliban ki Penchang na sa takot na balukaton si Juli malodok na nagpahayag:
“Kun ako iingatan ko iyan bilang sarong reliquia”... Su mga nagsorongko ki Maria Clara sa convento nasompongan itong maniwangon na marhay, makuring niwang, pahanga na makataram asin pinaghohonang magagadan siring sa sarong santa... marhay na gayo an pagtaram ni Padre Salvi dapit saiya huli ta saiyang confesor. Huli gayod kaini habo ni Juli na botsanan ito, pinagmarhay nyang isanggra an saiyang sadiri.
Nagkaigwa nin bunga su pangmasid na tataramon.
Napogolan si Cabesang Tales kan giromdom kan saiyang aki.
“Kun togotan mo ako,” an sabi, “masa-banwa ako ta ihahapot ko sa sakong aki bago maniromsirom pababalik na ako.”
Pinagkaoroyonan ini asin lominusad tolos si Cabesang Tales. [ 83 ]Alagad kan duman na sya sa luwas kan barrio natanawan nya sa harayo sa dalan na minasohot sa kadlagan, su fraileng hacendero, asin sarong lalaki na namidbiran nyang su sominamsam kan saiyang daga. Sarong agom na lalaki na makita an saiyang agom na babaye na lumaog sa saiyang agom na babaye na may kaibang lalaki sa sarong hilom na lalamban, dai magkakaigwa nin kaangotan, dai man magkakaigwa nin mga mangimon na labis kan ki Cabesang Tales kan makita an duwang ito na pasiring sa saiyang mga pangomahon, sa mga pangomahon na saiyang pinagpaglan asin pinaghohona, nyang ikakapamana sa saiyang mga aki. Isinaladawan nyang nagngingi an duwang ito, pinagoologolog su saiyang pagkadaing-kakayahan; nagiromdoman nya su saiyang sinabi “dai ko an mga iyan itotogot kundi sa makabaribi kan mga iyan kan saiyang dugo asin ilobong nya diyan an saiyang agom asin an saiyang aking babaye”..
Ominantoro, hinapros kan sa ibong na kamot su angog asin piniyong su mata; kan mamuklat, nakita nya na nagboborobiribid su tawo sa kaoolok asin su bakong padi nagpopogol sa tulak na garo bagang pinaglilikayan nyang pomotok ito sa kaogmahan dangan. nakita nyang nagtororo pasiring sa saiyang harong asin nagngirisi naman.
Sarong daging tominanog sa saiyang talinga, nakamate sa palibot kan saiyang sentido nin lagapit nin sarong latigo, lominadawan uli su saiyang mga mata su mapulang panganoron, nakita naman su bangkay kan saiyang agom asin su aki nyang babaye, asin sa kataid su lalaki asin su fraile nagngingirisi asin namomorogol sa tulak.
Nakalingaw kan gabos, tominoparing asin sinosog su dalan na piglalakawan kan mga ito: iyo su dalan pasiring sa saiyang mga pangomahon. Sayang lamang su pagparahalat ni Simoun na pumili kan bangging ito si Cabesang Tales.
Kan somonod na aldaw pagbangon nya, saiyang nakita na dai nang laog su sarongan na anit kan saiyang revolver: binuksan ito asin sa laog nakakoa nin papel na nabubugtakan kan relicario na bulawan asin mga esmeralda asin mga brillante asin nagkapirang rayray na nasusurat sa tagalog na an o1ay:
“Ipagpatawad mo, tabi, na anion ka sa sakong harong, [ 84 ]halean ko ika kan rogaring mo, alagad pinipirit ako kan pangangaipo, asm kapalit kan saimong revolver ipinapabaya ko saimo an relicario na pinagmamawot mong bulanos. Nagkakaipo ako nin hamo asin mahale ako ta maayon ako sa mga tulisan.
“Itinotogon ko saimo na dai ka magdagos kan saimong lakaw, ta kun maholog ka sa kamot nyamo, huli ta bako ko na ikang pananawhon, hahagadan mi ika nin dakulang bal
TELESFORO JUAN DE DIOS.
“Sa katapusan nakaptan ko na an sakong tawo!” an sabi ni Simoun sa hababang tingog; “may pagkatakottakot na magkasala... alagad lalong marahay: tatao gayod na magotob kan saiyang mga kapangakoan!”
Asin pinagbotan su saiyang sorogoon na mangagi sa danaw pomaduman sa Los Banos darahon su maletang dakula asin maghalat saiya duman, ta sya sa hubas magpapadagos kan saiyang lakaw dara su nalalag-an kan saiyang mga bantog na mga gapo. Su pagdatong nin apat na Guardia Civil nakapaginhawa saiya. Nagduruman sa pagdakop ki Cabesang Tales asin kan dai ini masompongan, iyong dinara si Gurang Selo.
Tolong pakagadan an naginibo kan bangging ito. Su fraileng hacendero asin su bagong paraoma kan mga pangomahon ni Cabesang Tales nagkaturuklasan gadan, baak su payo pane nin daga su ngoso, sa mga sagkod kan mga pangomahon kaito (169); sa banwaan, su agom kan paraomang gadan naagahan gadan man, siring man pano su ngimot nin daga asin potol su Hog, sa kataid may papel saen nababasa an ngaran na “Tales” nasusurat nin dugo na baga iginuhit nin moro ...
!Magpakatiwasay kamo, mga mamoninong na mga taga Kalamba! Dai minsan sard saindo na Tales an pagngaran, dai sa saindo nin nakaginibo kan crimen! An saindong mga ngaran iyo si Luis Habana, si Matias Belarmino, si Nicasio Eigasani, si Cayetano de Jesus, si Mateo Elejorde, si Leandro Lopez, si Antonino Lopez, si Silvestre Ubaldo, si Manuel Hidalgo, si Paciano Mercado, kamo gabos pinagaapod na taga banwaan nin Kalamba!... anas kamong mga taga banwaan nin Kalamba! ... Liniwanag nindo an saindong mga pangomahon, ginagamit nindo diyan an toklos kan bilog nindong pagkabuhay, mga tinikisan, mga kapurisawan, mga pagtios, [ 85 ] asin hinalean kamo kan mga iyán (170), pinalayas kamo sa saindong pagsadiri asin pinangaladan su iba sa pagpasakat saindo! Dai sinda nasinangan sa pagrangsá sa katanosan, tinimaktimakan ninda su mga sinanglitan na pinaggamitan kan saindong bansá... Naglingkod kamo sa España asin sa hadé, asin kan sa ngaran ninda maghagad kamo nin sandagan (171), asin itinápok (172) kamo na daing pagoogid, binolnot kamo sa mga takyag kan saindong agom, sa mga hadok kan saindong mga akí... An siisay man saindo nagtios nin labis pa ki Cabésang Tales asin minsan síring dai nin siisay man, na ginibohan nin matanos... Dai nin pagkaugay, dai nin pagisusugad sa saindo asin inosig kamo sagkod sa enotan kan linobngan siring ki Mariano Herbosa... !Pagtangis o pagngisi kamo sa mga daing kataraid na mga poro na pinaglalakawlakawan nindo daing gibo, daing pakasayod kan omaaboton! An España, an maugayon na España nagmamangno saindo asin sa madale o haloy magkakamit kamo nin sandag!