[ 44 ]
La preskripti di la Komitato, koncerne la personala nomi, esas bonega : Skribar nomi en lia originala formo ed ortografio, se la persono esas ano di populo uzanta latina literi ; kontre, segun lia pronunco, se lu esas ano di populo uzanta altra literi. To esas perfekta e neatakebla. Tamen la malfacilaji ne esas tute eskartita, nam ta bonega principi ne povas sempre aplikesar. Me hike ne intencas facar propozi, me deziras nur igar atencar kelka malfacilaji, qui devos solvesar irgamaniere.
1) Plura populi uzas latina literi kun diversa supersigni, exemple la germani : a o u kun du punti, la skandinavi : o trastrekizata, la hungari a e i o u kun la franca « akuta acento » ed o u kun du punti e kun du streketi, ed c., ed c. Omna ta supersignizita literin l’imprimeyi di l’altra populi ne posedas. Se on skribos Vogue vice Vogüé, nula Franco rekonocos ica nomo.
2) Existas kelka vokal soni, qui ya tre diferas de nia soni, mem tro multe por ke ni povez vicigar li per soni di nia linguo. To eventas precipue pri la du soni, qui skribesas en F. : u ed eu. Skribar exemple la turka nomo Köprülü (germanatra trans-skribo) quale Koprulu, konseque pronuncar ol segun nia alfabeto, [ 45 ]esus tro malagrabla e mem nerekonocebla a Turki, tam multe kam se ulu pronuncus Buffon en F. quale Bouffon od Rosa Bonheur quale Bonor. Pri la cetera soni, exemple la greka δ e θ ( la du angla th), γ ( un de le germana ch), on plu facile povos trovar pasable[1] simila soni en nia linguo ed establisar reguli, sed ula regulin on devos establisar.
3) La prenomi havas tre diferanta formi en singla lingui. Exemple D. Johann o Hans, E. John, F. Jean, I. Giovanni, hungare : Janos, cheke : Hanush, greke : Joannis. Hike du voyi esas posibla : 1e fixigar oficiala formi di singla prenomo, od 2e preskriptar ke singlu uzez l’ ortografio o la pronunco di sa patrinala linguo. En omna du voyi on renkontrus obstakli.
4) On komencis fixigar la geografiala nomi di nia linguo (videz nia vortolibri). Me audis, ke la homaro posedas plu multa kam ducentmil geografiala nomi. Kad on devos examenar e decidar li omni ? Od kad on establisos reguli segun qui omnu povas formacar l’idala skribo e pronunco di irga geografiala nomo ?
Questioni qui anke postulas solvo.
Respondo. — Certe la Komitato fixigis nur generala reguli, di qui la detala aplikado povas genitar malfacilesi o dubi. Ni memorigas, ke por skribar fonetike omna soni di nia lingui, on bezonas adminime 80 literi, quin l’ imprimeyi generale ne posedas. Exter la kazo di linguistikal e fonetikal verki, qui imprimesas che specala firmi, on devos helpar su tam bone kam posible per la moyeni di la nacional o lokal imprimeyi. (Exemple, en Francio, ube ni havas tante multa supersigni, esas ja malfacila imprimar la hispana, pro sa « akuta acenti »). Tamen, bona imprimeyi havas generale la tri literi ä, ö, ü, quin on uzos kun lia germana sono : e tale on tradukos samtempe la franca soni è, eu, u. Por la nazal vokali (F. an, en, on, un), en manko di la fonetikistal literi (a, e, o, u kun n en la litero ipsa) on povus uzar a, e, o, u kun malgranda n adjuntita supere od infre (an od an, dispozo uzata in matematiko). Por la du angla th, on povas uzar quale ula fonetikisti, la digrami dh e th o la greka literi δ e θ ; por la du germana ch, on povas uzar la greka literi γ e χ ; e tale plu. Sed to esas questiono teknikala tute extera a nia linguo ipsa, e quan nur la kompetenta ciencisti povas solvar.
Pri la prenomi, semblas a ni, ke li devas obedyar la regulo di la propra nomi, t. e. konservar lia nacional formo (on povos sempre indikar lia equivalo, se to semblas utila). Segun spritoza rimarko di So Léon Bollack (qua adoptis tre saje la sama regulo kam ni), la Franci, qui kustumas dicar Wilhelm vice Guillaume, ridegus, se on dicus Victoire vice Victoria, o se on parolus pri Guillaume Shakespeare ; e certe li ne prizus, ke on nomus [ 46 ]Louis XIV, Ludwig[2]. Cetere, Louis e Ludovic, exemple, esas du diversa prenomi en F. Se on tradukus li du per Ludoviko, stranjero esus duktata, supozite, a parolar pri Louis Halévy (vice Ludovic H.), quo esus ridinda, e preske nekomprenebla. Tamen, on devos facar ecepto por l’antiqua nomi, e por la nomi di historyal personi, qui esas quaze internaciona, ex. Karolo granda.
Pri la geografiala nomi, la generala regulo esas ta di la propra nomi. Nur por la nomi di landi, qui uzesas internacione e devas esar internacione komprenebla e pronuncebla, on adoptis internaciona formi (max simila posible a la nacionala). On ne esos obligata examenar e « tradukar » la 200.000 nomi ! La listo di nia vortolibri (eventuale korektigata e kompletigata) devas konsidesar quale exhaustanta, t. e. omna altra nomi esas konforma a lia nacional o lokal formo.
- ↑ F. : passablement, assez ; D. : ziemlich.
- ↑ Rimarkez un praktikal detrimento di ta uzado : same kam Franco astonesas, kande lu lektas Aachen vice « sua » Aix-la-Chapelle, o Köln vice Cologne, lu ne povas komprenar, ke la komenca litero di « Guillaume » esas W, o di « Humbert » esas U ! La vera internacioneso di la propra nomi konsistas en lia severa ed exakta nacionaleso.