Ni havas sincera rimorsi, quin ni devas konfesar a nia lektanti. Ni ne sat admiris e laudis la eleganta e simpla maniero, per qua Dro Zamenhof expresas la idei maslo e femino. Virbesto e ino ! to esas vere karakteriziva di la spirito di Esperanto[1]. Unlatere, sufixo divenanta autonoma vorto ; altralatere, kompozajo qua asocias la du idei di bestyo e di viro : on havis ja kavalviro (qua povus signifikar centauro !) ; virbesto esas nur generaligo di ca procedo. Tamen, ol pekas poke kontre l’analogeso ; nam pro quo ne dicar virin-besto por femino ? Vu dicos, ke virino signifikas nur la… femino di viro, o di la homal speco. Certe ! sed lor viro anke signifikas nur la maslo di la homal speco, o di virino. Se ne, la radiko vir havus altra senco en viro, virino kam en virbesto. Nu ! ni volas salvar Esperanto de ta embaraso, e sparar de ol la fatala neceseso… pruntar de Ido la justa vorti (quon ol kustumeskas !) [ 232 ]To quo jenis Dro Zamenhof esas, ke on ne havas sufixo di masleso analoga e simetra a ‑in ; on ne povas dicar simple « o » ! Ni do propozas respektoze, mem tre humile[2], a l’Esperantala Akademio, la sequanta solvo : Adoptar ulo por maslo, e ulino por femino. To esos vere konforma a la spirito di la linguo, e digna di Esperantulo !
En dokumento oficiala da la prezidanto di la Lingva Komitato (Oficiala Gazeto, p. 281) on lektas : « Ghia rolo, lau ghia deklaracio antau la Dresdena Kongreso… » Kad antau hike signifikas ante od avan ? On ne savas, ed on povas nur konjektar to de la generala senco. Yen la « linguo tute suficanta por expresar omna idei » !
En altra oficiala dokumento (Regularo di la Lingva Komitato) on lektas (Oficiala Gazeto, p. 236) : « Estos rigardataj kiel eksighintoj la anojn, kiuj… » On oblivyis, ke anoj esas la subyekto di « estos rigardataj », e pro timo omisar un akuzativo, on pozis ta vorto en akuzativo, pro ke ol sequas la verbo. « Vivu la Zamenhofan lingvon » !
La traduko di la Biblio havas adminime un avantajo[3] : ol montras klare, quante shokanta e vere netolerebla esas la kaj : nam ica vorto esas repetita ye komenco di preske omna verseti, ed en plura pagini omna alinei komencas per Kaj ! To esas impreso teroriganta ed obsedanta.
Sed la max bela exempli di Esperantulo trovesas en la Scienca Revuo, qua afektacas esar progresema. Ibe incendio dicesas brulego ; on parolas pri chefestro, pri superakvego, pri brulbatalanta elpensajho ; on reguligas, on malsimilas, on malsekigas ; on parolas pri krucstratoj (c-s-t-r : quala bela fonetiko !), pri « oficiala neestinta brulado » (on volas forsan dicar : simulita ? Sed ta « oficiala neestinta » memorigas da ni, nerezisteble, la « oficiala » decidi di ula Akademio !) « Dangheron de neniigo kontraumetighas chiu urbo » signifikas : « omna urbo esas expozata a la danjero di destrukto » : on vidas, quante la inversigo augmentas la klareso di tala frazi ! Kad ni devas examenar la teknikal expresuri ? « Elcentriga pumpilo » esas « centrifugala pumpilo ». Fine, on mezuras l’ arei per akroj, la kapacesi per galonoj, la presi per funtoj je chiu kvadratcolo, e la preci per… spesmiloj ! To esas karakteriziva di la spirito di Esperantulo ; en la ciencala domeno same kam en la vortaro, ol turnas la dorso a l’internacioneso ![4]
Altra kunlaboranto parolas pri trunketo de la herbo (memorez, [ 233 ]ke stipo e shtipo esas « netuchebla », pro la Fundamento !)[5], pri la scieco, koneco (konocado !) e pri « la kritiko di la neta sperto », famoza verko di Avenarius ; on komprenus forsan plu bone, se il dicus (quale en Ido) : « kritiko di la pura sperienco » !
Altra autoro (slava) esperantigas e mutilas omna propra vorti : Njutono, Eyler, Laplaso, Lagranjho, Dalambero (D’Alembert), e Klero (Clairaut !!) Vane la max bona Esperantisti montris, montradis la detrimenti e la absurdeso di ta sistemo ; la « fideluloj » volas lernar nulo, nultempe li divenos saja !
Tamen, li koncias la grava detrimento, quan konstitucas la supersigni, nam li serchas omnaspeca manieri vicigar oli… sen supresar oli, quo esus la sola solvo. Exemple, ula famoza « cienculo » publikigas nun libro, en qua la supersigni (mem ta di la ù !) esas vicigata per punto supera pos la litero. Exemple :
« Pus·ita de leg·’ de altega devo
Li por c·iam devas forlasi vidi s·in. »
Bela procedo, e fortunoza ideo, nam tala punto esas tre malmulte videbla, povas intermixesar kun « dupunto » o kun « punto-komo », ed omnakaze tranchas tre malbele la vorti[6]. Yen tamen la remedyachi, quin la « konservemi » forcesas inventar ! Sed kad li serchus oli, se la supersigni ofrus nula teknikal mal-facileso, quale li konstante fanfaronas ? Li do konfesas, per sua agi ipsa, la malkomodeso di la supersigni !
- ↑ Germano karakterizus ol per la vorto duoneso (maniero facar omna kozi duone, sen metodo nek regulo).
- ↑ On ne povas esar tro ceremonyema a ta tre superba e sentema korporaciono. Ni ne oblivyas ke, segun sa prezidanto ipsa, « ni esus forsan sucesinta » adoptigar la reformi, se ni esus aginta plu « jentile ». De quo rezultas, ke la rifuzo di la reformi esis nur questiono di formo, di autoritato, e di propramo ofensita !
- ↑ Prefereco, quale on dicas en Esperantulo. Tre klara, kad ne ?
- ↑ On vere astonesas, ke la direktisto di l’Internaciona Ofico di ponderili e mezurili povas patronesar tala revuo e tala linguo ! Quon pensas pri to So Förster, la granda pioniro di la metrala sistemo ?
- ↑ Altrube ni vidas kun stuporo la neologismo tigo. Ho « natural evoluco » ! Yen tua frukti !
- ↑ Rimarkez anke, ke pos leg·’ la punto kolizionas kun apostrofo. Quante simpla e komoda ortografio !