Szkoła

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Leopold Staff
Tytuł	Szkoła
Pochodzenie	Tęcza łez i krwi
Data wydania	1921
Wydawnictwo	Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska“
Druk	Zakłady Graficzne „Bibljoteki Polskiej“ w Bydgoszczy
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Wikisource
Inne	Cały tomik
Indeks stron

[ 9 ]

SZKOŁA

[ 11 ]

I.

Zwiedzałem dzisiaj szkolny dom,
Podobny innym wcale.
Nad bramą kwitł Czerwony Krzyż
Na czystej tła pobiale,
Wnętrza w nim bowiem wszystkich sal
Zmieniono na szpitale.

Zwiedzałem dom, gdzie mieszka ból
I kędy leczą rany.
A każdą z ran tych otwarł cios
Przez bratnią dłoń zadany.
Każdego, co tam leży, twarz
Jest biała, jak te ściany.

Jest biała tak, bo wiele krwi
Spłynęło z ran ku glebie.
Dziś blizny leczy bliźni, lek
W litosnym dając chlebie,
Jak blizny zadał bliźni, co ma
Bliźniego kochać, jak siebie.

[ 12 ]

Czy krew stracona, czy ta myśl
Zbieliła tak ich twarze?
Nie powie nikt z mieszkańców tych
I milczą kurytarze
I Siostry Miłosierdzia, co
Sposobią im bandaże.

Myśl pyta: Skąd ta straszna krew
Przelana zbrojną siłą?
Czyli niedosyć cierpiał człek
Pod zwykłych nieszczęść bryłą
Że dbano, by na ziemi tu
Za dobrze mu nie było?

Myśl pyta: Po co mord i rzeź?
Dlaczego te kaleki?
Potrzeba wojny, mówią nam,
Jak są potrzebne leki.
Dobrego wrogiem lepsze jest
I było tak przez wieki...

Lepsze dla tych, co poszli w grób
I dla tych, co zostali
Bez kropli krwi, bez rąk i nóg
I leżą w białej sali.
Za ciasno było w świecie już,
By wszyscy się kochali.

Ci, którzy padli, mają dziś
Drewniany krzyż zasługi,

[ 13 ]

Że przerzedzili ludzki tłok,
By wolniej czuł się drugi,
Wolniej od jednej z rąk lub nóg
Na cały żywot długi.

Gdy trzeba tak, cóż począć? cóż?
Co znaczy dłoń lub goleń?
Poświęcać trzeba dobro wciąż
— Na drodze do wyzwoleń —
Znanego pokolenia dla
Nieznanych nam pokoleń.

Gdy rozum każe czynić tak,
Cóż możem, ludzie prości?
Serce ma też, zadanie swe:
Umarłych grzebać kości.
Dla pozostałych chowa zaś
Jodoform: woń Miłości.

Ach, bo cóż Miłość może dać?
Izbę i łoże czyste
I imię pomazane krwią
W szpitalną wpisać listę
I w kącie dłonią zakryć wzrok
I jęknąć: Jezu Chryste!

[ 14 ]

II.

Święty jest, głoszą, ludzki Duch.
Lecz święte jest i Ciało:
W Miłości bo poczęte jest
I pierś Miłości ssało
W miejscu, gdzie matki serce drży,
Co dziecię swe kochało.

A co dziś uczyniono z niem.
Że łzą nawisa rzęsa?
Który ze zgrai głodnych psów,
Co w polu się wałęsa.
Miłości przedmiot pozna w tych
Strzępach chrzczonego mięsa?

Bo przecie chrzczono je na znak
Chrystusa, że w swym czasie
Przyszedł i Erze imię dał,
Co w złotych liter krasie
Wyhaftowane pięknie lśni
W ołtarzach na atłasie.

Ochrzczono je, siedlisko to
Tęsknoty i nadziei,
Modłów o sprawiedliwość, próśb
O litość... I z kolei
Uznano, że się stało dość,
Ba, zadość aż Idei.

[ 15 ]

Wszak: „Nie zabijaj!“ głosi się
I niedość na tem jeno.
Życie i zdrowie z wyższą też
Spotkały się oceną,
Gdyż wiek, co na rzeź ludzi śle,
Szczyci się swą higjeną.

Więc twórczy się wysilił duch
Na wsze zniszczenia cele:
O zdrowe ciało pilnie dba,
Bo zdrów duch w zdrowem ciele,
By je trujący zdławił gaz,
Rozdarły w strzęp szrapnele.

Lecz wyższa pono tkwi w tem myśl,
Tajń głębszej, mędrszej racji.
By nie rzec jawnie, że się kpi
Z czternastu Pańskich Stacji,
Miłość na Mus się zmienia, lecz
To zmiana deklamacji.

Zaiste, nie zaprzeczy nikt,
Że jest konieczność w musie,
Bo gdy się kraść i zarznąć chce,
Nóż nie śmie spać w lamusie.
Historję giełda robi, mów,
Lecz zamilcz o Chrystusie!

Przecz pod frazesów skrzydło kryć,
Jak strusie, głowę w strachu

[ 16 ]

I krzyczeć w głos: „Czerwony Kwiat!“
Gdy pożar jest na dachu,
Nie po to, by był jasny dzień,
Lecz by rabować w gmachu?

Świętego hasła, w samże czas
Sposobnej żądz rozterki,
Hasła Wolności Ludów, zbir
Dla handlu i szacherki
Nadużył i sztandary cne
Na niecne zmienił ścierki.

Chełp się, Europo światła, chełp
I sromaj się swej chluby,
Że, gdy ideał ziści się,
Spełniając twoje śluby,
To przeto, że korzystny był
Trafem dla twej rachuby.

I niech oczadza się, kto chce,
Historjozofji dymem,
Że Rozwój czy też Postęp chciał
Wojny, by wzróść olbrzymem
I, by Adamem w Raju być,
Trzeba być wpierw Kaimem.

Bo bałwochwalstwem ślepem jest
Ten postęp, ten automat,
Co miażdży, jak djabelski młyn,
Tłumy człowieczych gromad,

[ 17 ]

By z nich omanów tworzyć mgły,
Kadzideł mdłych aromat.

Nie wierzę, że od ludu lud
Pieszczotnych chce uścisków.
Śpi w piersi tłumu straszny zwierz
O kłach stu krwawych pysków,
Lecz zbrodzień jest, kto szczuje go
Dla swych kramarskich zysków.

I jeśli Chrystusowy Sen
Na dzikość zlał balsamy,
Złagodził srogość, którą smok
W spokojnych miast ział bramy:
Chrystusa, jako lewy łotr,
Dziś kramarz lży i kramy.

Zbyt gorzki mnie zdejmuje śmiech
Z snutego ciągle mitu,
Że ta okropna rzeź to krok
Do Miasta Snów, do Szczytu,
Gdy Jeruzalem Nowa dziś
Zowie się: rynkiem zbytu.

Wiem: prawo życia twarde jest:
Żądz i zatargów strumień.
Lecz wstyd, że zmienić nie chce Czas
Narzędzi porozumień,
A umie, jak tchórz, łuski kłaść
Na oczy podłych sumień.

[ 18 ]

Dla uświetnienia żądnych krwi
Łotrów i błaznów, komu,
Jeśli nie tłumom, kazać iść
Na jatki wśród pogromu,
By tym wygodniej było, co
Woleli zostać w domu.

I oto idą noc i dzień
Przez krwawy pól manowiec,
A każdy dumny z nazwy swej
Jednostki: szeregowiec,
Nie wiedząc, że całości wszak
To wszystko szereg owiec.

Nie będę-ć, Wojno, hymnów piać,
Ni sławić cię peanem,
Żeś cudem techniki, żeś krwi
I pożóg oceanem.
Niech rab ci schlebia przeto, żeś
Molochem i tyranem.

By z świata hańbę zmyć, co z nas
Każdego musi skrywać,
Wielkiem Misterjum ciebie zwą.
Chcę maski z fałszu zrywać,
I jeno szczerze każdą rzecz
Imieniem jej nazywać.

Oto jest prawda, której w twarz
Odważnie spojrzeć stajem:

[ 19 ]

Że człek to zawsze jeszcze zbój
I ziemia nie jest rajem,
A „miłość“ to niemożność li
Pożarcia się nawzajem.

Bandyta-rycerz dotąd żyw,
Jak w średniowiecznej kniei,
Cywilizacja nasza zaś
To jeno Treuga Dei,
Wśród której wszak co pewien czas
Nie brak na łup nadziei.

Załatwiać człek rachunki chce,
Jak rabuś w czarnym lesie.
Więc niech nie szuka na to nazw
W idei gdzieś bezkresie,
Lecz niech jak szczery mówi łotr
O krwawym interesie.

I czemu nie rzec tego wprost,
Lecz: naprzód Ras Różnicę,
To znowu Wolność Ludów łgać,
Bój Krzyża z Półksiężycem —
A ludziom dobrej woli... mir
Z oszusta wieścić licem.

O Wojno, najpodlejsze zło
Zrodzone w bezrozumie,

[ 20 ]

Depcące, jak brutalny gniot,
Po ludzkich istot tłumie,
Podobnaś rodnym siostrom swym:
Trądowi, ospie, dżumie!

Nikczemnych bitew poczet, co
Tłum ludzi okalecza,
Wznosić k’ godności, jako Czyn
Zaszczytny, ma cześć człecza.
Gdy w nim shańbiono nawet Krzyż,
Jako rękojeść miecza!!!

[ 21 ]

III.

O, szkoło, zanim kiedyś znów
Nadejdą czasy zmiany:
Ty wchłoniesz w siebie ciał tych ból,
Co jękiem wsiąka w ściany
I zapamiętasz wszystko to,
O czem dziś mówią rany.

Przepój się wonią, którą tchnie
Gaza i krwawa wata
I dzieci małe, które są
Przyszłością, jutrem świata.
Zawczasu prawdy ucz, by im
Nie przyszła w późne lata.

I gdy znów kiedyś w salach tych
Popłynie słów obfitość:
Że życia celem Miłość jest,
Nie żądz surowych sytość,
Że sprawiedliwość rządzi nam
I miłosierdzie, litość:

Ty szepcz, że dawno minął czas
Złudzenia i liryzmu,
Że pustą bańką mrzonki są
Ludzkości, chrystjanizmu
I czego wojna uczy nas,
Zimnego ucz cynizmu.

[ 22 ]

W ewangeliczne cnoty dziś
Wierzy się pod drwin grozą.
W poezjach można czulić się
Nad giętą wiatrem brzozą,
Lecz w życiu trzeba przecie czuć
Praktycznie myśleć prozą!

Co się zdawało siłą sił
W zmaganiu ducha z ciałem,
Co podnosiło serca wzwyż,
Nazwane Ideałem,
Przeżytkiem stało się i dziś
Jest zwykłym komunałem.

Żeby bliźniemu bliźnim być
I służyć sercem prostem,
Że miłość i braterstwo są
Jedynym duchów mostem,
Wszystko to jest wygodnym li
Polorem i pokostem.

Ucz, szkoło, że się nazbyt słów
Podniosłych darmo traci.
Bo podstęp, chytrość, lisi chód
W praktyce więcej płaci,
A skryta zdrada, z krzywdy zysk
Ma miano dyplomacji.

[ 23 ]

Trudno za marą gonić wciąż,
Jak dziecię za motylkiem.
Granie anielskich w duszy harf
Oddawna śpi zamilkiem
I, jako w jaskiniowy czas,
Człek jest człekowi wilkiem.

Ach, marzycielem długo dość
Było się zbyt szalonym.
A nie ulega chyba też
Wątpieniu, w względzie onym,
Że trzeba albo drugich gnieść,
Albo też być gniecionym.

To, szkoło, wpajaj w dzieci mózg:
Cześć gwałtu i obola,
Pięści, pod którą w zbrodnię gna
Posłuszna ludów dola,
Aby, dziczejąc, dzikość siać,
Bo taka silnych wola.

Lecz gdy drgnie w któremś z dzieci coś,
Co ludzką jest godnością,
Gdy snu w nim ocaleje strzęp,
Co zowie się Wolnością:
Że, jak człek człeka, ludu lud
Nie może być własnością:

[ 24 ]

Gdy błyśnie w jednem choć ta myśl,
Niech gniew mu spłoni lice,
Niech dzikość raz uświęci się,
Iszcząc myśl-błyskawicę:
Że Brutus jeden i sam był
I jedną miał prawicę!