កម្ពុជសុរិយា/ឆ្នាំទី១/4
| ←ប្រកាសក្រសួងព្រះរាជបណ្ណាល័យ | កម្ពុជសុរិយា, ឆ្នាំទី១ (១៩២៦-២៧) និយាយពីលោក អូគុស្ត-ប៉ាវីដោយ? |
មរណាភាព លោក ប៉ានើចេរ→ |
និយាយពីលោក អូគុស្ត ប៉ាវី[1]
ដែលលោកអូគុស្តប៉ាវី ទទួលអនិច្ចកម្មមួយឆ្នាំទៅហើយក្នុងអាយុ៧៨ឆ្នាំនេះ នគរបារាំងសែសខាតអ្នកដើររកស្រុក ដែលបំពេញកិត្តិយសដល់នគរបារាំងសែសជាទីបំផុត ហើយនិងអ្នកម្នាក់ជាយ៉ាងសំខាន់ដែលបណ្ដាលឲ្យនគរបារាំងសែស មានថ្វីដៃពូកែនៅទីដែនប្រទេសទ្វីបអាស៊ី ។
លោកប៉ាវីធ្វើការមុនដំបូងដោយខ្សត់ក្រណាស់ ក្រោយនោះមកដល់ឆ្នាំ១៨៦៨ លោកមកដល់ស្រុកកូសាំងស៊ីនធ្វើជាទាហានជើងទឹក ដល់ឆ្នាំក្រោយមកនោះលោកចេញពីធ្វើទាហានបានពាក់សក្ដិ១ ចូលទៅធ្វើរាជការខ្សែលួសក្នុងស្រុកនោះ ហើយចេញពីខ្សែលួសទៅជួយនគរបារាំងសែស ច្បាំងនឹងអាល្លឺម៉ង់ក្នុងឆ្នាំ១៨៧០ – ១៨៧១ ដល់លោកប៉ាវីត្រឡប់មកពីចម្បាំងវិញ គេបញ្ជូនលោកទៅកំពត (ក្រុងកម្ពុជា) លោកក៏រៀនអក្សរនឹងពង្សាវតារខ្មែរនៅស្រុកនោះ ហើយក្នុងវេលានោះ លោកគិតរៀនសេចក្ដីចេះដឹងរបស់ខ្មែរពីដើម ដោយនឹងដើរសង្កេតមើលទីដីស្រុកក្នុងឆ្នាំ១៨៨០ លោកមីរើដើវីល្លែរ កាលណោះជាទីកូវែរណើរស្រុកកូសាំងស៊ីន ប្រើលោកប៉ាវីឲ្យទៅមើលចាត់ការតខ្សែលួសពីភ្នំពេញទៅបាងកក លោកប៉ាវីក៏ដើរមើលស្រុកគ្រប់អន្លើជួនណាជាមួយនឹងលោកអេទីអែនអៃមោនីញេ ជួនណាតែម្នាក់លោក ហើយ [ 16 ]សរសេររឿងអំពីដំណើរលោកខ្លះ ក្នុងសៀវភៅដែលមានតម្លៃ ដែលបោះពុម្ពព្រៃនគរក្នុងកាលនោះ ហើយដែលហៅថា "ដើរមើលនិងពិនិត្យឲ្យបានស្គាល់ស្រុកប្រទេស" (អេក្សកុរសីយុង អេ រើកុណែសសង់សើ) ។
គឺក្នុងឆ្នាំ១៨៨០នោះដែរ ដែលលោកប៉ាវីបាននាំក្មេងជំទង់ខ្មែរខ្លះទៅស្រុកបារាំង ដើម្បីនឹងឲ្យរៀនសូត្រ សេចក្ដីនេះហើយដែលនាំបង្កើតឲ្យមានសាលាខ្មែរ ដែលនៅស្រុកបារាំងនោះហើយដែលជាដើមកំណើតមួយ របស់សាលាស្រុកចំណុះ (អេកុលកូឡូញ៉ាល់) សព្វថ្ងៃនេះ ។
ក្រោយបន្តិចមកទៀត ដល់លោកត្រឡប់មកពីស្រុកបារាំងវិញ មកធ្វើជាកុងស៊ុលរងនៅស្រុកហ្លួងប្រាបាង ហើយដល់លោកបានមកកាន់ស្រុកនោះកាលណា មិនមែនឥតសេចក្ដីលំបាកឡើយ ដោយហេតុសៀមបង្កើតឲ្យមានសេចក្ដីលំបាកគ្រប់ជំពូកដល់លោក លោកប៉ាវីក៏ចាប់ធ្វើការខាងវិជ្ជាសិល្បសាទលោកតទៅទៀត (ខែហ្វេវិយ៉េ ១៨៨៧ ) លោកប៉ាវីមិនសុខចិត្តតែនឹងសម្រេចឲ្យបាន មនុស្សស្រឡាញ់លោកប៉ុណ្ណោះឡើយ តាមវាចារបស់លោករៀងរហូតទៅដល់ឆ្នាំ១៨៨៩ លោកចេះតែនាំឲ្យបានសម្រេច ការបង្ក្រាបសត្រូវនៅក្នុងស្រុកនោះឯងដែលមានបៈបោរ ដែលមានពួកហូគឺសាសន៍ចិនគំនិតអាក្រក់ មានទង់ជ័យក្រហម លឿងឬខ្មៅ ធ្វើកិច្ចការដោយនូវអំណាចខ្លួន វាជាចៅហ្វាយដែលធ្វើយ៉ាងដូច្នេះបានដោយសារតែយួននឹងសៀមទាស់គ្នា អំពីមាន [ 17 ]សេចក្ដីប្រាថ្នាដូចគ្នា ហើយនិងដោយសាសន៍ទាំង២នេះខ្សោយ ក្នុងវេលានោះដែរ ដែលលោកប៉ាវីរកសម្គាល់ស្រុកក្នុងដែនលាវ ការដើររកសម្គាល់ស្រុកនេះ លោកបានធ្វើពីកាលជាន់មុននៅដែនខ្មែរហើយ ចាប់តាំងពីដើមខែហ្វេវីយ៉េ១៨៩០ទៅ លោកប៉ាវីដើរមើលសម្គាល់ស្រុកទេសជាច្រើនហើយដែលនៅជ្រៅៗក្នុងស្រុកតាន្នីន នឹងស្រុកដែលនៅកណ្ដាលជួរភ្នំស្រុកអណ្ណាមនិងទន្លេធំ ដោយសារតែការនេះហើយបានជាគេស្គាល់ជាម៉ត់ចត់ថែមទៀតបាន ស្រុកដែលនៅជិតក្រុងកម្ពុជាដោយសារតែការនេះដែរ ដែលបានសង្កេតពិនិត្យមើល ស្រុកជាច្រើននៅត្រើយខាងស្ដាំទន្លេមេគង្គ ។
រួចពីនោះមកទៀត លោកប៉ាវីបានតាំងជាទីកុងស៊ុលហ្ស៊េណេរ៉ាល់នៅក្រុងបាងកក កាលលោកនៅក្នុងងារកុងស៊ុលនេះ លោកបានតែងសញ្ញាត្រៃតេបារាំង និងសៀមចុះថ្ងៃ៣អុកតូប ឆ្នាំ១៨៩៣ ហើយក្រោយមកទៀតក្នុងវេលា ដែលរាជការចាត់ការផ្សេងៗឲ្យលោកធ្វើ លោកប៉ាវីបានធ្វើឲ្យសម្រេចតាមសញ្ញាត្រៃតេនោះ លោកប៉ាវីបានសម្រេចដែនស្រុកចិន និងស្រុកចំណុះបារាំង ដែលនៅកណ្ដាលទន្លេ << ហ្វើលើវូរស>> និងទន្លេមេគង្គដែរ លោកប៉ាវីចាត់ការទាំងនេះ បានសម្រេចទាំងអស់ ហើយលោកត្រឡប់ទៅស្រុកបាងកក ទាល់តែដល់វេលាដែលលោកពីសារើត្រែត គឺក្នុងឆ្នាំ១៩០៥ ហើយលោកត្រឡប់ទៅស្រុកបារាំងវិញ ។
[ 18 ]ប៉ុន្តែលោកប៉ាវីដែលជាអ្នកចេះ ទៅស្គាល់ស្រុកដែលកាលណោះ គេមិនទាន់ស្គាល់នៅឡើយ ហើយដែលចេះនាំឲ្យគេចំណាំផ្លូវប្រវែងជាង ៣០.០០០គីឡូម៉ែត្រ មិនមែននៅស្ងៀមទេ លោកចេះតែធ្វើឲ្យបារាំងស្គាល់ស្រុកដែលលោកបានទៅ និងស្គាល់អ្នកស្រុកដែលលោកដឹងចិត្ត ហើយដែលលោកស្រឡាញ់ ដោយលោកបានឲ្យបោះពុម្ពសៀវភៅលោក ដែលនិយាយអំពីការដែលពួកលោកប៉ាវីធ្វើ និងអំពីរឿងព្រេងនៅក្នុងស្រុកខ្មែរ និងស្រុកលាវ ។
អ្នកទាំងប៉ុន្មានដែលធ្លាប់ស្គាល់លោកប៉ាវី និងធ្លាប់សរសើរចិត្តល្អរបស់លោកផង កាលបើដឹងថាលោកប៉ាវីអនិច្ចកម្មហើយ និងទប់កុំឲ្យមានសេចក្ដីទុក្ខមិនបាន ។
- ↑ អត្ថបទនេះ មានចុះក្នុងកម្ពុជសុរិយា ក្បាលលេខ១ ឆ្នាំ ១៩២៦ – ២៧ ។